Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

 
MPEG-4 мультимедиа стандарти. MPEG-4 стандарти 90-йиллар 
бошида мультимедиали ахборотларни (овоз, кам кадрли телевидение, 
графика, матн ва бошқалар) Интернетнинг рақамли оқим тезлиги 64Кбит/с 
бўлган кичик полосали каналларида маълумот узатиш учун ишлаб чиқилган. 
Дастлаб, MPEG-4 яратилишиданоқ телевизион стандарт деб белгиланмаган 
ва 15 кадр/с даги CIF (352х288) форматнинг чорак қисмини ташкил этувчи, 
тасвирларга ишлов берган. Бироқ янги стандарт бу чекловдан жуда тез чиқиб 
кетган ва 1998 йилнинг октябрига келиб MPEG-4нинг биринчи варианти, 
1999 йилнинг декабрида ISO/IEC 14496 халқаро стандартнинг махсус 
стандартини деб қабул қилинган иккинчи варианти пайдо бўлган.
Ҳозирги вақтда стандарт 22 қисмдан иборат ва унинг 10та қисми 
рақамли телевидение сигналларини кодлаш қоидаларини белгилайди. Ушбу 
қисм MPEG-4-10 ѐки H.264 деб номланади.
Ўзининг аждодларидан фарқли равишда MPEG-4 фақатгина видео ѐки 
аудиоахборотни сиқиш, сақлаш ва узатиш технологияси эмас. Ўз мақсадига 
кўра MPEG-4 – бу ахборотни тасвирлашнинг янги усул бўлиб, рақамли 
медиамаълумотларни учта йўналишда: интерфаол мультимедиа, график 
иловалар 
ва 
рақамли 
телевидениеларда 
объектга 
йўналтирилган 
тасвирланишидир. Агар MPEG-1 ва MPEG-2 стандартлари тайѐр 
видеокадрлар билан ишлашни ифодаласа, MPEG-4 аслида объектга 
йўналтирилган муҳитни ташкил этиш қоидаларини белгилайди. У рақамли 
оқимлар, оддий маълумот массивлари билан эмас, балки медиа-объектлар 
билан ишлайди ва унга асос бўлиб, алоҳида объектлардан иборат натижавий 
овоз ва тасвирнинг реал вақт масштабида узатишда ва қабул нуқтасида 
шаклланишига хизмат қилади (3.22-расм). 
MPEG-4 да аудио-видео ахборотга ишлов беришнинг асосий 
босқичлари қуйидагилардир:

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
80 
- бошланғич расмнинг турли элементлар - ―медиа-объектлар‖га (media 
objects) бўлиниши;
- ушбу объектларнинг ўзаро боғланиши ва тузилмасини ифодалаш, 
кейинчалик улар ягона видеоовозли саҳна объектини йиғиш 
имконини бериши; 
- охирги 
ахборот қабул қилгувчи учун саҳна интерактив 
ўзгартиришлар киритиш имкониятини яратилиши. 
3.22- расм. MPEG-4 саҳнасига мисол.
Барча медиа-объектлар ягона иерархик тузилмага бириктирилишида 
мослашувчанлик босқичига эришиш учун қуйидагилар бўлиши лозим: 
- ҳаракатсиз тасвирлар (масалан: фон);
- натурал видео объектлар (масалан: инсон); 
- аудио объектлар (овозлар, инсон билан боғлиқ овоз); 
- саҳна билан боғлиқ матн; 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
81 
- саҳна 
ѐзилаѐтганда 
бўлмаган 
сунъий 
объектлар, 
бироқ 
фойдаланувчига етқизилганда қўшилади (масалан: компьютер 
графикаси воситалари томонидан яратилган ―сўзловчи инсон боши‖);
- сунъий объект билан боғланган ва овозга ўзгартириладиган матн.
MPEG-4 да ҳаракатсиз тасвир ва текстларни кодлаш учун вейвлет-
ўзгартириш асосидаги самарали алгоритм қўлланилади, у эркин шаклдаги 
объектларни кодлашни ва расм сифатини текис масштабланишини 
таъминлайди.
Ундан ташқари, 38,4 Мбит/с гача, студия шароитида 1,2 Гбит/с гача 
бўлган юқори тезликдаги видео оқимларни яратиш имконияти кўзда 
тутилган.