Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Навоий кон-металлургия комбинати

1000 V dan yuqori kuchlanishda jabrlanuvchini tok o‘tkazuvchi qismlardan ajratish uchun himoya vositalaridan: dielektrik qo‘lqoplar va botiklar kiyish va tegishli kuchlanishga mo‘ljallangan shtanga yoki izolyasiyalangan ombirlardan foydalanish lozim. (6-rasm).

6-20 kv li elektr uzatish havo liniyalarida, ularni tezlik bilan ta’minlash manbai tomonidan uzish mumkin bo‘lmasa, XLni o‘chirish uchun sun’iy ravishda qisqa tutashuv hosil qilish kerak. Buning uchun XL simlariga izolyasiyalanmagan egiluvchan simni tashlash lozim. Tashlanayotgan sim, u orqali qisqa tutashuv toki o‘tayotganida, kuyib ketmasligi uchun yetarlicha kesimga ega bo‘lishi shart. Sim tashlanishidan oldin, uning bir uchi yerga ulanishi (metall tayanchga,yerga ulovchi tushirgich yoki alohida yerga ulagich va boshqalarga ulanishi) kerak, ikkinchi uchiga esa tashlaganda qulay bo‘lishi uchun mumkin qadar yuk osilishi lozim. Simni shunday tashlash kerakki, u odamlarga, shu jumladan yordam ko‘rsatuvchi shaxsga ham jabrlanuvchiga ham tegib ketmasligi kerak. Simni tashlayotganda dielektrik qo‘lqoplarni va botiklarni kiyib olish shart

6-rasm. 1000 V gacha kuchlanishli elektr uskunalarida izolyasiyalaydigan shtanga yordamida sim- larni chetga olish yuli bilan jabrlanuvchini tok ta’siridan ozod qilish

Yordam ko‘satuvchi shaxs, agar tok o‘tkazuvchi qism (sim va h.) yerda yotgan bo‘lsa qadam kuchlanishi xavfini esda tutishi kerak. Bu zonada ayniqsa ehtiyotkorlik bilan, yerdan izolyatsiya bo‘lishi uchun himoya vositalari (dielektrik kalishlar, botiklar, gilamchalar, izolyatsiyalovchi tagliklar) va elektr tokini yomon o‘tkazadigan (quruq yog‘ochlar, xodalar va h.) jism- lardan foydalangan holda harakat qilish lozim. Yerga tutashuv tokining yoyilishi zonasida himoya

vositalarisiz harakat qilganda, oyoqlarni bir-biridan uzmay yerda surib yurish kerak

(7-rasm).

Jabrlanuvchi tok o‘tkazuvchi qismlardan ajratilgandan keyin uni shu zonadan tok o‘tkazuvchi qismdan (simdan) kamida 8 metr masofaga olib chiqish lozim.

Jabrlanganga birinchi yordam ko‘rsatish usullari

Birinchi yordam ko‘rsatish usullari jabrlangan odamning holatiga bog‘liqdir. Jabrlangan odam sog‘ligining holatini quyidagi alomatlar bo‘yicha aniqlash mumkin:

es-xushi: aniq, yoki buzilgan (jabrlanganning harakatlari susaygan yoki hayajonlangan);

teri qatlamlarining va ko‘rinadigan shilliq (lab, ko‘z) pardalarining rangi: pushti, ko‘kargan, oqarib ketgan;

nafas olishi: bir maromda, yoki buzilgan (noto‘g‘ri, sirtqi, xirillagan);