Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

7. Ахлоқий, мавҳум тушунчаларни ифода этувчи сўзларнинг маъносини мисоллар ёрдамида 
тушунтириш. Бунинг учун ўқувчилар ўрганган бадиий асардан ахлоқий фазилатга эга бўлган асар 
қаҳрамонининг қилган ишлари таҳлил қилинади.
Сўз маъносини тушунтириш устида ишлаш ўқувчиларнинг луғат бойлигини кенгайтиради, нутқини 
равонлаштиради. 
Синонимлар устида ишлаш 
Синонимлар. талаффузи, ёзилиши ҳар хил бўлган бир умумий тушунча(маъно) ифодалайдиган 
сўзлардир. Синонимлар бир-биридан қўшимча маъно оттенкаси, эмоционал бўёғи, қўлланиши жиҳатидан 
ўзаро фарқланади. Катта, улуғ, буюк, зўр, азим, азамат, улкан, баҳайбат, ҳайбатли, йирик, гигант 
синонимик қаторни ташкил қилган сўзлардан катта с°зи кенг тушунчани англатиб, конкрет тушунчага 
нисбатан ҳам, мав³ум тушунчага нисбатан ҳам ишлатилаверади. Улуғ, буюк, зўр, азим, азамат, улкан 
сўзлари ҳажми анча катта бўлган нарсаларга, баҳайбат, ҳайбатли сўзлари эса ўлчови жуда катта бўлган 
нарсаларга нисбатан ишлатилади. Йирик кам ишлатилади. Гигант китобий услубга хос бўлиб, асосан жой, 
қурилишга нисбатан қўлланади. 
Синонимлар тилни лексик томондан бойитади, шунинг учун синоним билан ишлаш муҳим: луғатда 
синонимлар қанча кўп бўлса, тилнинг ифодалилиги шунча ортади. ўзбек тили - синонимларга бой тил.
«Узбек тили синонимларининг изоҳли луғати» да катта сўзининг 11 та, марта сўзининг 13 та 
синоними берилган. 

---

Бошланғич синфларда синоним ҳақида назарий маълумот берилмайди, аммо синонимлар ҳақидаги 
тушунча амалий машқ ёрдамида шакллантирилади. Синонимлар билан ишлаш элементар тарзда 1- синфдан 
бошланади: ўқувчилар берилган сўзнинг синонимини топишга, бошқача қилиб қандай айтиш мумкинлигини 
тушунтиришга; 2-3-синфларда эса берилган сўзнинг 2-3 синонимини топиб айтишга ўргатилади. 
Бошланғич синфларда синонимларга оид қуйидаги каби маш±лар ишлатилади: