Xalqaro iqtisodiy munosabatlar kafedrasi а. М л ы м о V, Z. M. Otaqo‘z iy e

2. Fiskal siyosat instrumentlarining yalpi talabga
(AD) ga ta’siri
Fiskal siyosat instrumentlarining yalpi talabga ta’siri turlichadir. 
Yalpi talab formulasidan:
AD = C + I + G + Xn
ma’lumki, davlat harajatlari (G) yalpi talabning tarkibiy qismidir, 
shuning uchun G ning o‘zgarishi AD ga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir 
ko‘rsatadi, soliqlar va transfertlar esa ADga bilvosita ta’sir etadi 
(bunda ular ta’sirida iste’mol va investisiya harajatlari o‘zgaradi, 
ya’ni С va I).
Davlat harajatlarining ortishi ADni oshirsa, ularning qisqarishi 
esa ADni kamayishiga olib keladi, chunki davlat harajatlari yalpi 
harajatlaming bir qismi hisoblanadi.
Transfertlaming ortishi ham ADni oshiradi. Bir tomondan ijti­
moiy transfert toMovlarining ortishi uy xo‘jaliklarining shaxsiy 
daromadlarini oshiradi, buning oqibatida esa iste’mol harajatlari or-
88

---

tadi. Ikkinchi bir tomondan, transfert toMovlari (subsidiya) ning fir- 
malarga berilishi firmalaming ichki moliyalash imkoniyatini 
oshiradi, bu esa investision harajatlarini oshishiga olib keladi. Sub- 
sidiyalaming qisqarishi esa AD ni kamayishiga olib keladi.
Soliqlaming ortishi teskari yo‘nalishda ta’sir ko‘rsatadi. 
Soliqlaming oshirilishi ham iste’mol (chunki ixtiyordagi daromad 
kamayadi), ham investision (chunki sof investisiya manbai boMgan 
taqsimlanmagan foyda kamayadi) harajatlami, ya’ni С va 1 kamayi­
shiga, bundan esa ADni pasayishiga olib keladi. Tegishlicha 
soliqlaming pasayishi AD ni oshiradi. Soliqlaming kamayishi AD 
egri chizigMni o‘ngga siljitadi va bunda real YaMM ham ortadi.
Shuning uchun fiskal siyosat instrumentlari iqtisodiy siklning 
turli fazalarida iqtisodiyotni barqarorlashtirish uchun ishlatilishi 
mumkin.