Xalqaro iqtisodiy munosabatlar kafedrasi а. М л ы м о V, Z. M. Otaqo‘z iy e

3. Iqtisodiy tebranishlar ko‘rsatkichlari
Sikl fazalarining asosiy indikatori boMib iqtisodiy o‘sish sur’ati 
ko'rsatkichi (rate of growth-g) sanaladi, u protsentlarda ifodalanadi va
g = | Y , - Y l.l) /Y t.,l*100%
formula yordamida hisoblanadi,
bu yerda:
Y, - joriy yil real YalM;
Y,.i - o‘tgan yilning real YalM.
Shunday qilib, bu ko‘rsatkich real YaMMning har bir keyingi yili 
oldingisiga nisbatan foizdagi o‘zgarishini xarakterlaydi, ya’ni aslida 
o‘sish (growth) sur’atini emas, balki YaMMning oshib borish 
(qo‘shilish) sur’ati. Agar bu miqdor musbat boMsa, bu iqtisod o‘sish 
fazasida ekanligini anglatadi, agar u manfiy boMsa, tushish fazasini 
bildiradi. Bu ko‘rsatkich bir yil muddatga hisoblanadi va iqtisodiy rivo­
jlanish sur’atlarini xarakterlaydi, ya’ni qisqa muddatli (har yilgi) amal- 
dagi YalMning tebranishlarini ifodalaydi. U yilning o‘rtacha o‘sish 
sur’atlari, ya’ni iqtisodiy o‘sish tezligi uchun hisoblanadigan potensial 
YalM o‘sishining uzoq muddatli tendensiyasidan farq qiladi.
Turli fazalarda iqtisodiy miqdorlar harakatiga bogMiq ravishda 
quyidagi ko‘rsatkichlar ajratib ko‘rsatiladi:
prosiklik, ular ko‘tarilish fazasida oshib, tushish fazasida 
kamayadi (real YalM, yalpi daromadlar miqdori, sotuv ha­
jmi, firmalar daromadi, soliq tushumlari miqdori, transfert 
toMovlari hajmi, import hajmi);
kontrsiklik, ular tushish fazasida oshib, ko‘tarilish fazasida 
kamayadilar (ishsizlik darajasi, firma zahiralari miqdori); 
asiklik, ular siklik xarakterga ega emas va ularning miqdori 
sikl fazalariga bogMiq emas (eksport hajmi, soliq stavkasi, 
amortizatsiya normasi).
53

---