176
qo‘ltig‘i havzasi ham qisman o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Umuman yassi tog‘lik hududi
uchun uzoq davomli qish va qisqa muddatli salqin hamda sernam yoz xarakterli.
Sovuq oylarning o‘rtacha harorati janubdan shimolga tomon pasayib boradi.
Buyuk ko‘llar atrofida yanvarning o‘rtacha harorati -12°S, Gudzon qo‘ltig‘i
rayonida -26°S va tundrali shimolda -28°S ga teng. Qishda qor yog‘adi va yil
davomida qor qoplami uzoq saqlanadi. Haroratning past bo‘lishi tufayli ko‘p yillik
muzloq yerlar keng tarqalgan. O‘lka hududida yoz fasli juda qisqa va salqin.
Faqatgina uning janubida yoz uzoqroq davom etib, iyulning o‘rtacha harorati +18°S
gacha ko‘tariladi, qolgan hududlarida +12
0
+14°S dan yuqori ko‘tarilmaydi. Hatto
Labrador yarim orolining qirg‘oqlarida iyulning o‘rtacha harorati +10°S gacha
pasayadi. Bunga sabab Labrador sovuq oqimining materik qirg‘oqlariga ko‘rsatgan
ta’siridir. Shu munsobat bilan yozda Labrador yarim orolining qirg‘oqlarida yomgir
ko‘p yog‘adi, qalin tumanlar esa yilning hamma fasllari uchun xarakterlidir. Yillik
yog‘in miqdori g‘arbda 330 mm dan sharqda 1000 mm gacha oshib boradi.
Yassi tog‘likning shimoliy qismida tundra va o‘rmon-tundra zonalari qirg‘oq
bo‘ylab keng polosa hosil qilib joylashgan. Labrador yarim orolining shimoliy
qismida ham tundra landshaftlari tarqalgan. Kuchli shamollardan himoyalangan ford
qirg‘oqlarida tundra o‘rmon landshaftlari bilan almashinadi. Tundra va o‘rmon-
tundra landshaftlari Gudzon qo‘ltig‘iga sohillari bo‘ylab janubga kirib boradi.
Gudzon qo‘ltig‘i qirg‘oqlarida va Labrador yarim orolida tundra landshaftlarini
janubga kirib kelishiga sabab bu hududlarda tez-tez takrorlanib turadigan kuchli
sovuq shamollarning hukmronlik qilishi, yer usti suvlarining juda ham sekin oqishi
tufayli botqoqlanish jarayonining faolligi va okeandan keladigan namlik tarkibida
tuzlarning ko‘pligidir. Botqoqliklar g‘arbga tomon borgan sari kamayib boradi.
Platoning katta maydonini igna bargli o‘rmon landshaftlari qoplagan.
Tayganing ayrim joylari sidirg‘asiga qora yeldan tashkil topgan bo‘lsa, ayrim
joylarida ularga aralash holda tilog‘och, balzam pixtasi, qayin, qizil qarag‘ay, oq
qarag‘ay, tog‘teraklar ham o‘sadi. Tayganing botqoqlik o‘rmonlari pastqam yerlarda
yaxshi rivojlangan bo‘lib, ular qora qarag‘ay bilan qoplangan. Qumoq tuproqlarda
aksincha Banks qarag‘ayi keng tarqalgan. G‘arbga borgan sari yog‘inning kamayishi
tufayli botqoq landshaftlarining maydoni ham qisqarib boradi. Platoning g‘arbida
tayga o‘rmonlari shimolga tomon ancha kirib boradi, tundra landshaftlarining
maydoni esa keskin qisqarib, Shimoliy Muz okeani sohillarida tor polosani hosil
qiladi. Bu polosada mox va lishayniklar, pakana bo‘yli qayin va tollar o‘sadi.
Lavrentiy yassi tog‘ligi o‘lkasining asosiy tabiiy boyligi igna bargli o‘rmonlardir.
Ular qurilish materiallari tayyorlashda va qog‘oz ishlab chiqarishda mahalliy xom-
ashyo bo‘lib xizmat qiladi. Tayga qimmatbaho mo‘yna beruvchi hayvonlarga ham
nihoyatda boy. Tayga o‘rmonlaridan qunduz, ondatra, norka va tulkilar, tundradan
qutb tulkisi ko‘plab ovlanadi. O‘lkaning ichki suvlari baliqlarga boy. Mahalliy aholi
mo‘yna beruvchi hayvonlardan tashqari daryo va ko‘llardan cho‘rtanbaliq, seld,
forel va boshqa baliqlarni ovlash bilan ham shug‘ullanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: