Vzu davlat va huquq asoslari

Homiylik — fuqarolarning shax-siy va mulkiy huquq qamda manfaatlarini himoya qilishning huquqiy shakli. H. 14 yoshdan 18 yoshgacha boʻlgan voyaga yetmaganlarga, shuningdek, sud tomonidan muomala layoqati cheklangan deb topilgan shaxslarga nisbatan bel-gilanadi. Sogʻligʻining yomonligi sababli mustaqil ravishda oʻz huquqlarini amalga oshira olmaydigan va maj-buriyatlarini bajara olmaydigan voyaga yetgan muomalaga layoqatli shaxslarga nisbatan H. shu shaxslarning iltimosiga binoan belgilanishi mumkin. Homiyning asosiy vazifasi H.ka olinuvchining shaxsi va mulki yuzasidan gʻamxoʻrlik qilishdan, H.ka olinuvchining manfaatlarini qoʻriqlashdan iborat. Binobarin, H.ka oluvchi oʻziga ishonilgan mulkdan oʻzi uchun hech qanday foyda olmasligi lozim. U H.ka olingan shaxsni asrash va uning mul-kini idora etish harakatinigina un-dirishga haqli. Umumiy qoida boʻyicha H. ishi tekin bajariladi. Homiylar oʻz himoyalaridagi shaxslarning huquq va manfaatlarini har qanday shaxslar bilan munosabatlarda, shu jumladan, sudlarda ham maxsus vakolatsiz himoya qiladilar. H. organi quyidagilardir: yosh bolalarga nisbatan — xalq taʼlimi boʻlimlari; ruhiy kasal va aqli zaiflarga nisba-tan — sogʻliqni saklash boʻlimlari; ijtimoiy kam taʼminlangan fuqarolarga nisbatan — ijtimoiy taʼmi-not boʻlimlari. Voyaga yetmagan bolalarga H. ularning ota-onasi, farzan-dliKka oluvchilari boʻlmagan, ota-onasi sud tomonilan otaonalik huquqlaridan mahrum qilingan taq-dirda, shuningdek, bunday fuqarolar boshqa sabablarga koʻra ota-ona himoyasidan mahrum boʻlib qolgan, xususan, ota-ona ularni tarbiyalashdan yoxud ularning huquq va manfaatlarini himoya qilishdan boʻyin tovlagan hollarda belgilanadi. H. homiy tay-inlashga muxtoj boʻlgan shaxs yashayotgan joyda, tuman yoki shahar hokimining qarori bilan belgilanadi. Krnunchilikka koʻra, quyidagilar homiy qilib tayinlanishi mumkin emas: ota-onalik huquqidan mahrum qilinganlar yoki ota-onalik huquqi cheklanganlar; qonunda belgilangan gartibda muo-malaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilganlar; sobiqfarzandlikka oluvchilar oʻz zimmalariga yuklatilgan majburiyatlarni bajarishdan boʻyin tovlayotgan yoki ularni lozim darajada bajarmayotganligi, ota-onalik huquqini suiisteʼmol qilayotganligi, farzandlikka olinuv-chilarga nisbatan shafqatsizlik bilan muomalada boʻlayotganligi, ichkilik-bozlikka yoki giyohvandlikka mubtalo boʻlganligi tufayli farzandlikka olish bekor qilingan boʻlsa; ruhiy yoki narkologik muassasalarda roʻyxatda turganlar; qasddan sodir etgan jinoyati uchun ilgari hukm qilinganlar. H. bilan bogʻliq barcha huquqiy jihatlar Oʻzbekiston Respublikasining FK, Oʻzbekiston Respublikasining Oila kodeksi, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 12 apreldagi 171-sonli qarori bilan tas-diqlangan "Oʻzbekiston Respublikasida vasiylik va homiylik toʻgʻrisida Nizom"da oʻz ifodasini topgan.
Vasiylik — muomalaga layoqatsiz fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilish. Voyaga yetmaganlarga V. ularni tarbiyalash maqsadida ham belgilanadi. Vasiylar oʻz himoyalaridagi shaxslarning huquq va manfaatlarini har qanday shaxslar bilan munosabatlarda, shu jumladan, sudlarda ham maxsus vakolatsiz himoya qiladi. Voyaga yetmaganlarga V. ularning ota-onasi, farzandlikka oluvchilari boʻlmagan, ota-onasi sud tomonidan ota-onalik huquqlaridan mahrum qilingan taqdirda, shuningdek boshqa sabablarga koʻra bunday farzandlar otaona himoyasidan mahrum boʻlib qolgan, xususan, ularni ota-ona tarbiyalashdan yoxud huquq va manfaatlarini himoya qilishdan boʻyin tovlagan hollarda belgilanadi. 14 yoshga toʻlmagan fuqarolar, ruhiy kasal va aqli zaiflar nomidan vasiy harakat qiladi.