12
giperkineziya). Bundan maqsad organizm salomatligini yaxshilash va
mustahkamlash, funktsional holatini oshirish, sportdagi natijalarni oshirish
uchun, shuningdek har xil kasalliklarning oldini olish va
davolash uchun optimal
darajadagi jismoniy aktivlikni aniqlashdir.
Sport tibbiyotining asosiy qismi bo’lib shifokor nazorati hisoblanadi.
Shifokor nazorati – bu o’tkazilayotgan mashg’ulotlarning organizmga ta’sirini
aniqlash maqsadida sport va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchilarni saralash
va ularni doimiy tibbiy kuzatilishidir.
Shifokor nazoratining mazmuni quyidagilardan iborat: salomatlik holatini,
jismoniy rivojlanganlikni va ichki a’zolarning funktsional holatini aniqlash;
shug’ullanuvchining organizmiga jismoniy yuklamaning ta’sirini kuzatish va
o’rganish; funktsional tekshirish, diagnostika va davolash usullarini ishlab
chiqish va jismoniy yuklamalardan noratsional foydalanilganda kelib chiqadigan
asoratlarning oldini olish.
Shifokor nazoratining ish mazmuniga quyidagilar kiradi:
- ayrim sportchilarni va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchilarni
dispanser kuzatib turish (kuzatish, kasallikni aniqlab davolash va oldini olish);
- sport va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchilarni tibbiy ko’rikdan
o’tkazish;
- o’quv-mashq darslarini shifokor-pedagog bilan birga
nazorat qilish;
- sport va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish sharoitlari ustidan doimiy
sanitariya nazoratini o’tkazib borish;
- sport musobaqalarini tibbiy yordam ko’rsatish tadbirlari bilan
ta’minlash;
- sport va jismoniy tarbiya masalalari bo’yicha shifokor maslahatlarini
berish;
- mashg’ulotlarda va musobaqalarda yuz beradigan sport jarohatlarining
oldini olish;
- aholining jismoniy tarbiya bilan shug’ullanishini targ’ibot qilish.
13
Ko’rib chiqilgan shifokor nazorati asosan shifokor-jismoniy tarbiya
dispanserlarida olib boriladi. Shifokor-jismoniy tarbiya dispanserlarida asosan
sport ustalari, 1-razryadli sportchilar, shahar, viloyat yoki Respublika terma
jamoalari nazorat qilinadi. Qolgan sportchilarning shifokor nazorati poliklinika,
tashkilotlarning sog’liqni saqlash qismlari, sport jamiyatlari, ishlab chiqarish
korxonalari va oliy o’quv yurtlarida tashkil etilgan shifokor nazorati xonalarida
olib boriladi yoki poliklinikaning shifokor-terapevti tomonidan o’tkaziladi.
Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish
organizmni mustahkamlaydi, himoya – moslashuv jarayonlarining biologik
mexanizmlarini oshiradi. “Har doim jismoniy tarbiya bilan shug’ullanishda
shunga erisha olamizmi?” – degan savol tug’iladi. Qachonki jismoniy mashq
bajarayotgan shaxs uchun jismoniy yuklama darajasi optimal bo’lgandagina
ijobiy ta’sirga olib keladi. Agar jismoniy yuklama darajasi past bo’lsa, u holda
hech qanday ta’sirga olib kelmaydi; agar katta bo’lsa, u holda har xil
kasalliklarga va hatto yurakning tez va ko’p ishlab yuborishi hisobiga “to’satdan
o’limga” olib keladi. Jismoniy yuklama katta bo’lganida yoki haddan tashqari
ko’p shug’ullanganda yurak, buyrak, qon, jigar va hatto suyaklarda har xil
o’zgarishlar kelib chiqishi mumkin.
Jismoniy mashqlar 3 ta
asosiy
yo’nalishlarda
qo’llaniladi:
Do'stlaringiz bilan baham: