«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Siydik haydovchi dorilar
(diuretiklar) - deb siydik ajralishi va 
chiqarilishini kuchaytiruvchi dorilarga aytiladi. Bu dorilar siydik 
ajralishining kamayishi yoki butunlay to’xtashi bilan kechadigan
kasalliklar (anuriya, isitma, siydik ayirish a’zolarining falaji) paytida, 
organizmda hosil bo’lgan suyuqlik va shishlarni qayta so’rdirish 
maqsadlarida qo’llaniladi. 
Siydik xaydovchi dorilardan foydalanishda qo’yidagi maqsadlar 
ko’zda tutiladi:
- siydik jomi va xaltasidagi qum, yiring, yoki zardobli ekssudatni 
chiqarish uchun siydik yo’llarini yuvish; 
- yurak nuqsonlari va boshqa kasalliklar oqibatida paydo bo’lgan 
shishlarni qayta so’riltirish; 
- buyrakning kasalliklari paytida; 

---

86 
- yurak kasalliklari paytida uning ishini yengillashtirish maqsadida. 
Siydik xaydovchi dorilar ta’sir mexanizmiga ko’ra buyrakda 
sekresiyani kuchaytiruvchi (kofein, diuretin, merkuzal), qon bosimini 
oshiruvchi (yurak glikozidlari), qitiqlovchi va buyraklarda faol 
giperemiya chaqiruvchi (skipidar, mojjevelnik mevasi, gorchisa), 
buyraklarda diffuziyani kuchaytiruvchi tuzlar (kaliy salisilat, kaliy 
asetat, natriy salisilat va b.) va umumiy ta’sirga ega dorilar (urotropin) 
guruhlariga bulinadi. 
Nefrit
(Nephritis) - buyraklarning yuqumli-allergik tabiatdagi 
yallig’lanishi bo’lib, jarayon asosan to’pchalardagi qon tomirlarda 
kechadi va qisman oraliq to’qimaga ham o’tadi. Asosan it va 
cho’chqalar kasallanadi. 
Sabablari
. Birlamchi nefritlar: sensibilizasiyalovchi sabablar - 
oziqlantirish, yashash sharoitlari, sovuqda qolish va b., ikkilamchi 
nefritlar - manqa, oqsil, yuqumli anemiya, leptospiroz, kontagioz 
plevropnevmoniya 
kabi 
yuqumli 
kasalliklar 
paytlarida 
yoki 
nefrotoksinlar (metabolitlar, ishqoriy moddalar, skipidar, dyogat, 
buzilgan oziqalar, mineral o’g’itlar va boshqa moddalar) dan 
zaharlanishlar oqibatida kuzatiladi.