«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

DISPANSERLASH.
Reja: 
5.1. Dispanserlashning diagnostik bosqichi
 
5.2. Dispanserlashning terapevtik bosqichi 
5.3. Dispanserlashning profilaktik bosqichi
 
Mashg’ulotning maqsadi:
talabalarga mahsuldor hayvonlarni 
dispanserlashni o’rgatish. 
Kerakli jihoz, reaktiv va asbob-uskunalar:
dispanserlash 
bo’yicha jadval va plakatlar, hayvonlarni klinik tekshirish asboblari 
(fonendoskop, termometr), qon olish uchun ignalar, probirkalar, 
gemometr, melanjirlar, geparin, 0,1 %li xlorid kislota, fiziologik eritma, 
3%li sirka kislotasi, distillangan suv, Sali gemometri, Goryayev sanoq 
turi, mikroskoplar, yopqich oynachalar, refraktometr, qoramol, qo’ylar, 
guruhli profilaktik vositalardan namunalar (Zoomiks, LPP-1, LPP-2 va 
boshqa mineral-vitaminli qo’shimchalar). 
Mashg’ulotning borishi: 
Dispanserlash (frans. Dispan -yordam 
berish) - hayvonlarda rejali ravishda o’tkaziladigan diagnostik, 
terapevtik va profilaktik tadbirlar tizimi bo’lib, bu tizimning maqsadi 
podadagi kasal va yashirin kasal hayvonlarni aniqlash, kasal hayvonlarni 
davolash va kasalliklarning oldini olish orqali sog’lom, mahsuldor, 
mustahkam konstitusiyali, kasalliklarga chidamli va modda almashinuv 
darajasi yuqori bo’lgan hayvonlar podasini yaratishga qaratilgan bo’ladi. 
Keyingi paytlarda dispanserlash nafaqat ichki yuqumsiz, balki, 
xirurgik, 
akusher-ginekologik 
va 
boshqa 
kasalliklarga 
qarshi 
ko’rashishni ham ko’zda tutmoqda (uyg’un dispanserlash).
Dispanserlashning 
birinchi diagnostik
bosqichida quyidagi 
tadbirlar amalga oshiriladi:
- xo’jalik chorvachiligining yo’nalishi (hayvonlarning zoti, 
mahsuldorlik ko’rsatgichlari, yoshi, ishlatilishi); hayvonlarni saqlash 
sharoitlari (molxonaning turi, yorug’lik, havo almashinish tizimi, 
pollarning holati, yayratish usullari) aniqlanib, ularga to’liq baho 
beriladi; agrokimlaboratoriyalarda oziqa na’munalari tekshirilib, uning 
natijalari asosida «oziqalar to’yimliligi kartogrammasi» tuziladi; oxirgi 
2-3 yil bo’yicha o’rtacha mahsuldorlik, kasallanish va chiqim 
ko’rsatgichlari, sut mahsuldorligi, tana vazni, yosh hayvonlarning 
dispepsiya, bronxopnevmoniya, raxit kabilar bilan kasallanish darajasi, 
qisir mollar soni, modda almashinuvining buzilishidan kelib chiqadigan 
kasalliklar (tug’ruq falaji, yo’ldoshning ushlanib qolishi, osteodistrofiya, 
ketoz, gipovitaminozlar) bilan kasallanish darajasi, podani to’ldirish va 

---

32 
mollarni podadan chiqarish, nasllik buqalarning (eyyakulyat miqdori, 
sifati) sifatini aniqlash asosida poda sindromatikasi tahlil qilinadi; 
- suruvdagi barcha hayvonlarni klinik ko’zdan kechirish va 
«etalon» guruh sifatida ajratilgan (10-20 %) hayvonlarni to’liq klinik 
tekshirishlardan o’tkazish orqali «klinik status» aniqlanadi. Bunda 
yurak-qon tomir va nafas tizimlari faoliyatidagi me’yordan chetga 
chiqishlar, oshqozon oldi bo’limlarining gipotoniyasi, jigar sohasidagi 
og’riq, ariqlash yoki ortiqcha semirish, suyaklarning mineralsizlanish 
darajasi (oxirgi dum umurtqalarining so’rilishi, qovurg’a, bel 
umurtqalari o’simtalaridagi og’riq) e’tiborga olinadi; 
- «etalon» guruhidagi hayvonlardan olingan qon namunalarini 
morfobiokimyoviy tekshirishlar orqali undagi eritrosit va leykositlar 
soni, gemoglobin, umumiy oqsil, ishqoriy zahira, karotin, kalsiy, fosfor, 
qand, keton tanachalari miqdorlari aniqlanadi va me’yorlar bilan 
solishtirilib, modda almashinuvining qaysi turi va necha foiz hayvonda 
buzilganligi aniqlanadi. Ya’ni «modda almashinuvi darajasining 
kartogrammasi» tuziladi; 
- shu hayvonlardan sut namunalari olinib, kislotaligi va tarkibidagi 
keton tanachalariga tekshiriladi; 
- siydikning zichligi va muhiti (pH), undagi oqsil, keton tanachalari 
va urobilin miqdorlari aniqlanadi. 
O’tkazilgan kilinik hamda laborator tekshirishlar natijasida 
suruvdagi hayvonlar uch guruhga ajratiladi: 1) sog’lom hayvonlar; 2) 
kasal hayvonlar; 3) yashirin kasal hayvonlar, ya’ni modda 
almashinuvining u yoki bu turi buzilgan hayvonlar. 
Dispanserlashning