«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

ikkinchi
- terapevtik bosqichida sog’lom 
hayvonlar guruhida rejali ravishda umumiy profilaktik tadbirlar 
o’tkaziladi. Kasal hayvonlar stasionarda saqlanib, ularga individual 
davolash o’tkaziladi, modda almashinuvi buzilgan, ya’ni subklinik kasal 
hayvonlar guruhida guruhli profilaktik davolash o’tkaziladi. Guruhli 
profilaktik davolash vikar terapiya (o’rin to’ldirish) tamoyiliga 
asoslangan bo’lib, oziqada yetishmaydigan mineral moddalar va 
vitaminlarning o’rni ularning preparatlarini oziqaga qo’shib berish orqali 
to’ldiriladi. 
Oqsil yetishmovchiligi oziqadagi protein, qondagi umumiy oqsil va 
uning fraksiyalarini aniqlash orqali aniqlanadi va bu ko’pincha, rasionda 
dukkakli o’simliklar (ular tarkibida 13 ta almashinmaydigan 
aminokislotalar bo’ladi) miqdori kam bo’lganda kelib chiqadi. 

---

33 
Oqsil yetishmasligi kuzatilganda risiondagi 1 oziqa birligida 100-
110 g hazmlanuvchi protein bo’lishini ta’minlash uchun unga 
konsentratlar, beda yoki boshqa dukkaklilar pichani, o’t uni va senaj 
kiritiladi. Karbomid, ammoniy bikarbonat va ammoniy sulfat 
preparatlari oziqaga qo’shib guruh usulida beriladi. Bunda qand-protein 
nisbatining 0,8:1,1 - 1,2 bo’lishi ta’minlanishi kerak. 
Uglevodlar yetishmasligi oziqa va qondagi qand miqdorini laborator 
tekshirish orqali aniqlanadi. Uglevodlar yetishmasligi ko’pincha 
rasionda qand va xashaki lavlagi, ildizmevalilar, karam va kartoshka 
kabi shirali oziqalarning yetishmasligidan yoki hayvonlarga chirigan, 
muzlagan va sifatsiz ildizmevalilarning berilishi oqibatida kelib chiqadi. 
Uglevodlar yetishmovchiligining oldini olish maqsadida qish davri 
uchun 1 bosh qoramolga o’rtacha 1,5-2 tonna, bo’g’oz cho’chqaga 500-
600 kg, sovliq va qo’chqorlarga 100-150 kg shirali oziqa tayyorlanadi. 
Kuniga bir bosh qoramolga 10-15 kg qand lavlagi va 10-15 kg hashaki 
lavlagi yoki kartoshka berilganda uglevodlar almashinuvi me’yorida 
kechadi.
Vitaminlar yetishmasligi ularning preparatlarini, mineral moddalar 
yetishmasligi mineral tuzlarni guruh usulida oziqaga qo’shib berish 
orqali bartaraf etiladi.
Asidoz paytida rasiondagi konsentratlar, barda va jom miqdori 
kamaytiriladi, unga ildizmevalilar va achitqilar qo’shiladi. Yayratish va 
ultrabinafsha nurlarnidan foydalanish tavsiya etiladi. Tarkibida sirka 
kislotasi 30 % dan oshiq bo’lgan silosga ammiakli suv bilan ishlov 
beriladi. 10 kun davomida omixta yem yoki suv bilan kuniga 50-100 g 
natriy gidrokarbonat, shakar yoki glyukoza beriladi. 
Dispanserlashning 
uchinchi
- profilaktik bosqichida tuproq 
unumdorligini oshirish, talabga ko’ra ekin maydonlari strukturasini 
tuzish, tabiiy yaylovlar va saksovulzorlarni barpo qilish rejalari tuziladi, 
yem-xashak tayyorlash, saqlash va hayvonlarga yedirishda veterinariya 
nazoratini o’rnatish, yorug’lik, issiqlik, yashil oziqalardan foydalanib, 
qishki oziqlantirish va saqlash sharoitlarini «yozdagiga» yaqinlashtirish, 
akusher-ginekologik dispanserlashni tashkil etish, qisir qolish yoki 
servis davrining uzayishi sabablarini aniqlash, endometrit va mastit 
kasalliklarni davolash, naslchilik ishlarini yaxshilash, xirurgik va 
ortopedik dispanserlash, tuyoq va bug’in kasalliklarini davolash va 
oldini olish ishlari amalga oshiriladi. 
Dispanserlash chorvachilik xo’jaliklarida yiliga 2 marta, naslchilik 
xo’jaliklarida esa 4 marta o’tkaziladi.

---

34 
6-mashg’ulot.