«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

 FIZIOTERAPIYA. DAVOLASHDA
YORUG’LIK NURIDAN FOYDALANISH.
 
Reja: 
6.1. Fizioterapiya usullarining mohiyati. 
6.2. Ultrabinafsha va infraqizil nurlarining biologik ta’siri,
manbalari, qo’llash qoidalari. 
Mashg’ulotning 
maqsadi:
talabalarga 
kasal 
hayvonlarni 
davolashda yorulik nurlarining sun’iy manbalaridan foydalanish 
qoidalarini o’rgatish. 
Kerakli jihoz, reaktiv va asbob-uskunalar: 
jadvallar, slaydlar, 
Sollyuks, PRK lampalari, kasal hayvonlar; 
Mashg’ulotning borishi: 
Fizioterapiya deganda suv, yoruglik, 
xavo, shifobaxsh loylar, elektr, ultrabinafsha nurlar, rentgen nurlari va 
yadro energiyasi shaklidagi tabiiy omillardan davolash maqsadida 
foydalanish tushuniladi.
Fizioterapiya va fizioprofilaktika
- deb kasalliklarni davolash va 
oldini olishda tabiiy va sun’iy fizikaviy omillardan (suv, havo, 
shifobaxsh loylar, yayratish, massaj, infraqizil va ultrabinafsha nurlar va 
b.) foydalanishga aytiladi. 
Fizioterapiya usullarini qo’llash orqali patologik jarayonni 
chaqirgan ta’sirotni yo’qotish va organizmning buzilgan funksiyalari, 
to’qimalarning trofikasi va asab tizimining faoliyatini tiklashga 
erishiladi. Modda almashinuvi jarayonlari mo’tadillashadi va 
jadallashadi, organizmning immunobiologik xususiyatlari va tabiiy 
rezistentligi oshadi.
Fototerapiya 
deb kasalliklarning oldini olish va davolash 
maqsadida ko’zga ko’rinuvchi ultrabinafsha va infraqizil nurlardan 
foydalanishga aytiladi. Ularning tabiiy manbasi qo’yosh energiyasi, 
sun’iy manbasi esa maxsus lampalar hisoblanadi.
Yorug’lik nurlari deganda har xil tebranish chastotasi va to’lqin 
uzunligiga ega bo’lgan va fazoda 300000 km/sekund tezlik bilan 
tarqaluvchi elektromagnit to’lqinlar tushuniladi. Yorug’lik nurlarining 
to’lqin uzunligi qanchalik qisqa bo’lsa ularning kvant energiyasi 
shunchalik kuchli bo’ladi.
Yorug’lik spektori ko’zga ko’rinadigan va ko’rinmaydigan 
nurlanishlarga bo’linadi. Ko’zga ko’rinmaydigan infraqizil nurlar to’lqin 
uzunligi 460 mkm dan 760 nm gacha, ko’zga ko’rinuvchi nurlar to’lqin 

---

35 
uzunligi 760-390 nm, ultrabinafsha nurlar to’lqin uzunligi - 400 dan 180 
nm gacha bo’ladi. 
Yorug’lik nurlari organizmga issiqlik va kimyoviy ta’sir 
ko’rsatadi, spektrning chap tomonidan joy olgan nurlarda issiqlik effekti, 
o’ng tomonida joylashgan nurlarda esa kimyoviy ta’sir kuchli bo’ladi. 
Ko’zga ko’rinuvchi nurlar to’lqin uzunligi va tebranishlar chastotasiga 
ko’ra qizil, sariq, yashil, havo rang, ko’k va binafsha nurlarga bo’linadi. 
Yorug’lik nurlarining ko’z to’r pardasi va teri reseptorlari orqali 
organizmga ko’rsatadigan murakkab biologik ta’siri umumiy tarzda 
bo’ladi. 
Ularning 
kichik 
dozalari 
modda 
almashinuvlarini 
mo’tadillashtiradi, o’rta dozalari - to’xtatadi, yuqori dozalari esa yosh 
hujayralarni o’ldiradi. Yorug’likning yetishmasligi organizmda turli 
patologik o’zgarishlarga sabab bo’ladi, immunobiologik xususiyatlar va 
mahsuldorlikni pasaytiradi.