Urganch davlat universiteti «ilmiy izlanish asoslari» fanidan

Fundamental (nazariy) tadqiqotlar atrof borliqdagi yangi qonunlarni ochishga, hodisalararo aloqalarni aniqlashga, yangi nazariya va tamoyillar yaratishga yo’naltiriladi. Ular ijtimoiy bilimni kengaytirishga, tabiat qonunlarini yanada chuqurroq anglashga imkon beradi. Bu tadqiqotlar fanning ichida ham, ijtimoiy ishlab chiqarishda poydevor ham asos (fundament) hisoblanadi.
Amaliy tadqiqotlarning ilmiy negizi (bazasi) ishlab chiqishga yo’naltiriladi. Mazkur negiz ishlab chiqarishning yangi vositalari (uskunalar, mashinalar, materiallar va texnologiyasi)ni yaratish yoki mavjudlarini takomillashtirish bilan bevosita bog’liq. Bu tadqiqotlar jamiyatning ishlab chiqarish muayyan tarmoqlarini rivojlantirishga bo’lgan talablarini qondirish maqsadida bajariladi.
Ishlanmalar yoki tajriba konstruktorlik ishlari (TKI)dan maqsad amaliy (yoki fundamental) tadqiqotlarning natijalaridan texnika va ishlab chiqarish texnologiyasining yangi xillarini barpo qilish hamda o’zlashtirish yoki mavjud namunalarni takomillashtirish maqsadida foydalanishdan iboratdir. TKI jarayonida ilmiy-tadqiqotlar texnikaviy takliflarga aylanadi. Fan va ishlab chiqarishning uyg’unlashgan tizimida bunday aylanish tarxi 1-rasmda keltirilgan.
Fundamental va amaliy ITIlarni bajarish jarayoni bir qator asosiy bosqichlarni o’z ichiga ola­di. Ular muayyan mantiqiy ketma-ketlikda joylashadi.

1-rasm. Ilmiy-tadqiqotlarni fan - ishlab chiqarish uyg’unlashgan sistemasida texnikaviy takliflarga aylantirish tarxi


Tayanch so’z va iboralir: Ilmiy yo’nalish, muammo, ilmiy mavzu, ilmiy tadqiqot, kompleks muammo, iqtisodiy samaradorlik, ilmiy yangilik, ilmiy-texnikaviy axborot, adabiyot taxlili, axborot oqimi, fundamental, amaliy, ishlanma.
Nazorat savollari

1. 
   “Ilmiy muammo”, “Ilmiy yo’nalish”, “Ilmiy mavzu” tushunchalarini izohlang.
   
2. 
   Ilmiy izlanish bilan axborot izlash orasidagi farq nimadan iborat ?
   
3. 
   Ilmiy mavzuga qo’yiladigan talablarni keltiring.
   
4. 
   Ilmiy axborot manbai bo’lib qanday hujjatlar hisoblanadi ?
   
5. 
   Muammo va mavzuni tanlashning bosqichlarini keltiring.
   
6. 
   Ilmiy tadqiqotlarning qanday turlari mavjud?
   
7. 
   Ilmiy-texnik axborot deb nimaga aytiladi va uni qidirish qanday amalga oshiriladi?
   
8. 
   Ilmiy-texnik axborotni taxlil qilish qanday amalga oshiriladi?