Umumta’lim maktablarining

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash.

Topshiriq -3. “Ta’rif bering’’ metodi yordamida darsni mustahkamlaydi. Topchiriq og’zaki bajariladi.

1).Daraxt.2)Butalar.3)Chala buta. 4)Ko`p yillik. 5)Ikki yillik. 6)Bir yillik- ga tariff bering

Topshiriq javobi.

1).Tanasi yog`ochlangan, asosan, buta yo`g`on tanali, baquvvat ildizli va keng shox shabbali, baland bo`yli ko`p yillik o`simlik.

2).Poyasi yog`ochlangan, bo`yi 2 – 3 m dan shmaydigan, bitta yoki bir nechta poya hosil qiladigan sershox ko`p yillik o`simlik.

3).Poyasining yuqori qismi qishda sovuq urib ketadigan ko`p yillik o`simlik.

4)Yer usti qismi qishda qurib, o`sish kurtaklari tuproq ostida qoladigan o`simlik.

5).Urug`dan ko`karib chiqib, 1 – chi yili yer yuzida, asosan barg hosil qiladi, ildizi va barglarida oziq moddalar to`playdi. 2 – chi yili poya chiqarib, gullab meva tugadigan o`simlik.

6).Bir yil ichida o`sadi, gullaydi, meva tugadi va o`z hayotini tugatadi. .

Topshiriq -4.“Test”.
Tarqatma – 2.

1. 
   Shox – shabbasi yoyiq o`simlik.
   

a) Sarv b) Izen c) O`rik d) Zirk

2) Soxta kashtan necha yil umr ko`radi?

a) 1000 yil b) 2000 yil c) 70 yil d) 800 yil

3) Qizil kitobga kiritilgan o`simlikni ayting.

a) Lola b) Karam c) Oq sho`ra d) Arpa

4) Yarim butalarga qaysi o`simliklar kiradi?

a) Namatak b) Anor c) Shuvoq d) Karam

5) Gulsafsar necha yillik o`simlik?

a) Daraxt b) 2 yillik c) 1 yillik d) Ko`p yillik o`t

6) Mamaqoldirmoqning bo`yi qancha bo`ladi?

a) 10 – 15 sm b) 5 – 20 sm c) 1 metr d) 30 – 40 sm

7).Hashoratxo`r o`simlikni toping.

a) suv qaroqchisi b) isiriq c) nilufar d) ko`zagul

8).Gulli o`simliklarning xilma – xilligi nimaga bog`liq?

a) ekologik o`zgarishga b) suv tanqisligi c) tashqi muhit d) suvning ko`p bo`lishi

9).Gulli o`simliklar qachon kelib chiqqan?

a) 140 mln yil oldin b) 130 mln yil oldin c) 200 mln yil oldin d) 150 mln yil oldin

10).O`simliklarning hayotiy shakllariga ko`ra necha bo`limga bo`lingan?

a) 4 ta b) 5 ta c) 7 ta d) 6 ta

Test javobi.

S	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
J	C	B	A	C	D	B	A	A	B	D

V. O`quvchilar bilimini baholash va yakunlash.

O`qituvchi yangi mavzuni o`quvchilar hamkorligida xulosalaydi. Dars jarayonida faol ishtirok etgan o`quvchilarning erishgan natijalarini izohli e’lon qiladi. O`quvchilarning olgan ballarini kundalikka qo`yilishini ta’minlaydi. Uyga vazifani doskaga yozib, uni qisqacha tushuntiradi. Keyingi darsda o`tiladigan mavzuni e’lon qilib u bilan tanishib kelishini tavsiya etadi.

Uyga vazifa: 2-$ ni o’qish,16- sahifadagi jadvalni to’ldirib ke

DARS-3

	Mavzu: Hujayra-hayotning asosi. O‘simliklarning hujayralardan tuzilganligi.
№	Darsning texnologik xaritasi.
I.	Darsning maqsadiva vazifalari.	1.Darsning ta’limiy maqsadi. O’quvchilarni hujayra haqida ma’lumotlar ea bo’ladilar. 2. Darsning tarbiyaviy maqsadi. Hujayraning o’simlik va trik organizmlar hayotidagi o’rni va ahamiyatini bilib oladilar. 3. Darsning rivojlantiruvchi maqsadi. Mavjud bilimlarni yangi hujayra haqidagi bilimlar bilan rivojlantiradilar.
II.	Dars jaraynini tashkil qilish texnologiysi.	Darsda foydalanniladigan metodlar: 1. “Blis -so’rov” 2. ’’Test’’ 3.’’Izoh bering’’ 4.”Biologik mashq” 8.”So’z ichida, so’z o’yini. Darsning jihozlari. Hujayrani aks ettiruvchi plakat, tarqatmalar, proektor, o’quv film filmlari Baholash. Reyting tizimida .
III.	Kutiladigan natijalar.	O`qituvchi. O`quvchilar,bilim samaradorligini oshirish, yngi ko’nikmalarni shakllantirish. O`quvchi.Yangi bilimlar asodsida o`z bilimlarini,ko’nikmalarini rivojlantiradi. O’zi qiziqqan yonalishda mustaqil izlanadi.

Darsning texnologik bosqichlari.

T/r	Dars bosqichlari.		Vaqt.	O’qituvchi			O’quvchi
I.	Tashkiliy qism.		3 daqiqa	1. Sinfni darsga tayyorlaydi. 2. Davomatni tekshiradi. 3. O`quvchilarni dars mavzusi, maqsadi va borishi bilan tanishtiradi.			Darsgatayyorlanadi.
II.	O’tilgan mavzuni so’rash va xulosalash.		12daqiqa	Uyga berilgan topshiriqlarning daftarga bajarilishini nazorat qiladi va quydagi metodlar asosida nazoratini o’tkazadi. 1. “Blis so’rov” 2. ’’Test’’			Daftardagi uy vazifalarini o`qituvchiga taqdim etadi. Uy vazifasini og`zaki hamda yozma bayon etishda ishtirok etadi.
III.	Yangi mavzuni bayoni.		13 daqiqa	Yangi mavzuni e’lon qiladi va doskaga yozadi, uning maqsadi, rejasi bilan o`quvchilarni tanishtiradi. Mavzuni ko`rgazma vositalari yordamida suhbat asosida tushuntiradi.			Yangi mavzu bilan tanishadi, mavzu va dars rejasini daftarga yozib, mavzuni o`qituvchi hamkorligida o`zlashtiradi.
IV.	Yangi mavzuni mustahkamlash		12 daqiqa	Mavzu yuzasidan o`quvchilarning o`zlashtirgan bilimlari quyidagi metodlar asosida mustahkamlanadi 3. ”Izoh bering”. 4.”Biologik mashq” 5. “So’z ichida so’z”			Berilgan topshiriqlarni bajaradi.Mavjud bilimlarini mustahkamlaydilar.
V.		Darsni yakunlash.			5 daqiqa	O`quvchilar dars jarayonida erishgan ballarini izohli e’lon qiladi va uy vazifasini tushuntirib beradi.		Uyga vazifani yozib oladilar vanatijalarni kundalikga qo’ydiradilar.

II.O’tilgan mavzuni so’rash va xulosalash .

Topshiriq-1 “Bliss – so’rov” O`qituvchi savollarini o`qib eshittiradi.

O’quvchilar 5 guruhga bo’linadi. Agar birinchi ta’rifdan javobni

topishsa 4 ball, ikkinchi ta’rifdan topishsa 3 ball

uchinchi ta’rifda topsa 2ball qo’yiladi.

1-Guruh savollari

1-ta’rif: Poyasining yuqori qismini qishda sovuq urib ketadi.

2-ta’rif: Ular ko’p yillik o’simliklar.

3-ta’rif: Izin , shuvoq kiradi.

2-Guruh savollari

1-tarif: Urug’dan ko’karib chiqib birinchi yili yer yuzida asosan barg hosil qiladi.

2-ta’rif:Ildiz va barglarida oziq moddalar to’playdi.

3-ta’rif: Bularga sabzi, lavlagi, sholg’om kiradi.

3-Guruh savollari

1-ta’rif: Tanasi yog’ochlangan, asosan bitta yo’g’on tanali.

2-ta’rif: Baquvvat ildizli, baland bo’yli

3-ta’rif: Olma, o’rik, tol, terak kiradi.

4-Guruh savollari

1-ta’rif: Poyasi yog’ochlashgan bo’yi 1-2 metrdan oshmaydi.

2-ta’rif:Bitta yoki bir nechta poya hosil qiladi.

3-ta’rif: Bularga na’matak, zirk, anor, limon kiradi.

5-Guruh savollari

1-ta’rif: Ular bir yil ichida o’z vegetatsiyasini tugatadi.

2-ta’rif: Gullaydi meva urug’ tugadi, o’z hayotini tugatadi.

3-ta’rif: Bug’doy, arpa, pomidor kiradi.

Topshiriq javobi:1-yarim buta.2-Ikki yillik o’tlar.3-daraxtlar.4-butalar 5-bir yillik o’tlar.

Topshiriq -2 ”Test” .

Baobab daraxti necha yil yashaydi?

A) 4000-5000 yil. B) 3000-3500 yil.D) 2000-2500 yil.

2.Namatak o’simliklarning qaysi hayotiy shakliga kiradi?

A) Daraxt.B) yarim yillik o’t . D) Buta.

3. Chinor necha yil yashaydi?

A) 2000 yil.B) 800 yil. D)1000yil.

4.Yalpiz o’simlikni qaysi hayotiy shakliga kiradi?

A) bir yillik.B) ko’p yillik.D) yarim buta.

5. O’rik va yong’oq necha yi lyashaydi?

A) 70-100 yil.B) 50-60 yil.D) 150-200 yil.

6. Qovun- tarvuz o’simlikni qaysi hayotiy shakliga kiradi?

A) ko’p yillik o’tlar.B) bir yillik o’tlar.D) Butalar.

7. Archa necha yil yashaydi ?

A) 500 yil. B) 600yil.D)1000yil.

8. Shuvoq o’simlikni qaysi hayotiy shakliga kiradi?

A)Yarim buta.B) ButaD) Daraxt.

9. Jazirama cho’l va qumlarda qaysi o’simlik o’sadi.

A)Majnuntol B)Saksovul D)Chinor

10.Bir yillik o’tlarning b’oyi necha metrgacha o’sadi?

A)10-20 m B)25-30 m D)20sm-1m

Test javobi .1-a, 2-d,3-d,4-b,5-a ,6-b,7-d,8-a,9-b,10-d.

III.Yangi mavzu bayoni.

Yangi mavzu reja asosida tushuntiriladi

Reja:

1.Hujayra haqida tushuncha

2.Hujayrani o’rganuvchi fan

3.Hujayraning kashf etilishi

4.Robert Guk haqida

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash.

Topshiriq-3 ”Izoh bering”
O’quvchilarni guruhlarga bo’lib har bir guruhga mavzuni yorituvchi savollarga javob aytish vazifasi beriladi.

Tarqatma -1

1-guruh: Hujayra nima? .

2-guruh: Sitologiya nima?.

3-guruh: O’simliklar qanday hujayrali bulishi mumkin.

4-guruh: Hujayra qachon va kim tomonidan kashf qilingan .

5-guruh: Hujayra qanday xususiyatlarni o’zida mujassamlashtirgan.

Topshiriq javobi.

1-Hujayra tirik organizmlarni eng kichik tarkibiy qismi.

2-Hujayra haqidagi fan sitalogiya yunoncha “kitos”-hujayra “logos”ta’limot deyiladi.

3-O’simliklar bir yoki ko’p hujayrali bo’lishi mumkin.

4-Hujayrani 1665-yil Robert Guk kashfqilgan.

5-Tiriklikga xos hususiyatlar nafas oladi, oziqlanadi, o’sadi, bo’linadi, yangi hujayra hosil bo’ladi.

Topshiriq-4 ” Biologik mashq”

1-Tirik mavjudotlarga xos eng muhim umumiy belgilardan biri ularning……………… tuzilganligidir.

2-Hujayrani…………..fani o’rganadi.

3-Sitolodiya yunoncha……………hujayra………….fan ta’limot deyiladi

4-Tuban o’simliklarda………….hujayra yuksak o’simliklarda………..hujayra.

5-Hujayra…………tomonidan kashf etilgan.

6-Hujayra………..yilda kashf et4ilgan.

7-Hujayrani…………ko’rib bo’lmaydi.

8-Hujayrani………..ko’rsatadigan asboblar yordamida o’rganiladi.

Topshiriq javobi.

1-Tirik mavjudotlarga xos eng muhim umumiy belgilardan biri ularning hujayralardan tuzilganligi.

2-Hujayrani sitalogiya fani o’rganadi.

3-Sitalogiya yunoncha “kitos”hujayra “logos” fan,ta’limot deyiladi.

4-Tuban o’simliklarda bita hujayra,yuksak o’simliklarda ko’p hujayra bo’ladi.

5-Hujayra Robert Guk tomonidan kashf etilgan.

6-Hujayra 1665-yilda kashf etilgan.

7-Hujayrani oddiy ko’z bilan ko’rib bo’lmaydi.

8-Hujayrani kattalashtirib ko’rsatadigan asboblar yordamida o’rganiladi.

Topshiri-5 “So’z ichida so’z”o’yini.

1-Sitologiya.

Topshiriq javobi.

1. 
   si, ol,It, tol,sitology.
   

V.O’quvchilarni ballash va darsni yakunlash.

O`qituvchi yangi mavzuni o`quvchilar hamkorligida xulosalaydi. Dars jarayonida faol ishtirok etgan o`quvchilarning erishgan natijalarini izohli e’lon qiladi. O`quvchilarning olgan ballarini kundalikka qo`yilishini ta’minlaydi. Mavzusini o’qib, savollarga javob yozish.Uyga vazifa: 2-bob ni o’qish,Mavzuga oid savollaryozib kelish.Uyda kattalashtirib ko’rsatadigan asboblar haqidagi ma’lumotlar bilan tanishib kelishni e’lon qiladi.

DARS-4

T/r	Mavzu: Kattalashtirib ko’rsatadigan asboblar. Mikroskop
	Darsning texnologik xaritasi
I	Darsning maqsad va vazifalari	Darsningta’limiy maqsadi. O’quvchilarga xujayralarning ichki tuzilishini aniq tasavvur etishlari uchun kattalashtirib ko’rsatadigan asboblar bilan tanishtirish. 2.Darsning tarbiyaviy maqsadi. O’quvchilarning ilmiy dunyoqarashini kengaytirish, ekalogik, mehnat va vatanparvarlik tarbiyasini berish. 3.Darsningrivojlantiruvchi maqsadi. O’quvchilarda mavjud bilimlardan tashqari yangi mavzuga oid bilim, ko’nikma, hosil qilish.
II.	O’quv jarayonini tashkil etish texnologiyasi	Darsda foydalanniladigan metodlar. 1. biologik mashq, domino o’yini, jadval to’ldirish, biologic diktant. Darsning jihozlari.turli o’simlik guruhlari bo’yicha gerbariylar, kadaskop, slaydlar, jadvallar, mikroskop va lupala Baholash. Reyting tizimida .
III.	Kutiladigan natijalar	O’qituvchi. O’quvchilarga rejalashtirilgan bilimlarni turli xil usullar orqali yetkazish, kelgusi dars rejasini tuzish. O’quvchi. Yangi bilimlar asosida o’z bilimlarini rivojlantiradi, o’zi qiziqqan yo’nalish bo’yicha mustaqil izlanadi.

Darsning texnologik bosqichlari

T/r	Darsning borishi	Vaqti	O’qituvchi	O’quvchi
I	Tashkiliy qism	3 daqiqa	1. Sinfni darsga tayyorlaydi. 2. Davomatni tekshiradi. 3. O`quvchilarni dars mavzusi, maqsadi va borishi bilan tanishtiradi.	Darsga tayyorlanadi.
II	O’tilgan mavzuni so’rash va xulosalash.	12 daqiqa	Uyga berilgan topshiriqlarning daftarga bajarilishini nazorat qiladi va quydagi metodlar asosida nazoratini o’tkazadi. Biologik mashq. Domino o’yini.	Daftardagi uy vazifalarini o`qituvchiga taqdim etadi. Uy vazifasini og`zaki hamda yozma bayon etishda ishtirok etadi.
III	Yangi mavzuni bayoni	13 daqiqa	Yangi mavzuni e’lon qiladi va doskaga yozadi, uning maqsadi, rejasi bilan o`quvchilarni tanishtiradi. Mavzuni ko`rgazma vositalari yordamida suhbat asosida tushuntiradi.	Yangi mavzu bilan tanishadi, mavzu va dars rejasini daftarga yozib, mavzuni o`qituvchi hamkorligida o`zlashtiradi.
IV	Yangi mavzuni mustahkam lash.	12 daqiqa	Mavzu yuzasidan o`quvchilarning o`zlashtirgan bilimlari quyidagi metodlar asosida mustahkamlanadi 3. Biologik diktant. 4. Jadvalni to’ldirish.	Berilgan topshiriqlarni bajaradilar.Mavjudbilimlarini mustahkamlaydilar
V	O’quvchilr bilimini baholash va darsni yakunlash	5 daqiqa	O’quvchilarning dars jarayonida erishgan natijalarini izohli e’lon qiladi va uy vazifasini tushuntiradi.	Uyga vazifani yozib oladilar va natijalarni kundalikga qo’ydiradilar.

II. O’tilgan mavzuni so’rash va xulosalash.

Topshiriq-1 “Biologik mashq ”

Tarqatma -1

Botanika – yunoncha “botane” - ................... degan ma’noni bildiradi.

Yashil o’simliklar barcha tirik mavjudotlar uchun ............. manbai

.............. bilan nafas oladi.

Yer yuzida gulli o’simliklar ............. oila, .......... turkum, ............... turdan iborat.

Kanar orolida 6000 yil umr ko’radigan .................. daraxti uchraydi.

Chinor ............ yil, 70 – 100 yil .............. umr ko’radi.

Anor, limon, anjir, nastarin .............. o’simligidir.

Bir yillik o’tlarga ............. , .............. , ................. kiradi.

Gulli o’simliklar 130 million yil avvalgi ............. o’simliklardan kelib chiqqan.

Tarqatma javobi.

Ko’kat, o’t o’simlik,hayot, kislorod, 533 oila, 13000 turkum, 250 ming tur,ajdar daraxti,800 yil, o’rik, yong’oq, buta,oq sho’ra, jag’- jag’, machin, baliqko’z,ochiq urug’lilar.

Uy vazifasi va topshiriqlarni qay darajada o’zlashtirganliklarini bilish uchun

Topshiriq-2 “Domino” metodidan foydalaniladi.

Domino o’yini uchun bir nechta savol – javoblar yozilgan tarqatmalar tarqatiladi. Uning bir tamonida savol yozilgan bo’ladi, javob yozilgan ikkinchi tamonini o’quvchilar topib savolning yoniga qo’yishlari kerak.

Hujayradagi hayotiy jarayonlar

Kuzda o’simliklarning hayotida sodir bo’ladigan bilogik o’zgarishlar

Qishda ham barglari yam-yashil o’simliklar

2000 yil

Nafas olish, oziqlanish, ajratish, o’sish, bo’linish

Sitologiya qanday fan

hujayra

Bitta hujayralilar
Tuban o’simliklarga xos

Oddiy ko’z bilan ko’rib bo’lmaydi

hujayra

Yuksak o’simliklarda hujayralar qanday tuzilgan
Ko’p hujayralardan

Gulli o’simlik qsimari

Ildiz, poya, barg, gul, meva, urug’

Xazonrezgilik

archa, qarag’ay,

qora qarag’ay

Kashtan daraxti qancha yashaydi


III. Yangi mavzu bayoni:

Yangi mavzu reja asosida tushuntiriladi

Reja:

1. 
   Kattalashtirib ko’rsatiladigan asboblar.
   
2. 
   Mikroskopning tuzilishi.
   
3. 
   Lupalar.
   
4. 
   Shtativli lupalar
   
5. 
   Elektron mikroskoplar.
   

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash:

Topshiriq- 3“Biologik diktant”

1. 
   Qanday lupalar bor
   
2. 
   Hujayrani kim kashf etgan
   
3. 
   Mikroskopning sh bilan boshlanadigan qismi
   
4. 
   Buyumni 10- 15 mapta kattalashtiruvchi asbob
   
5. 
   Mikroskop necha marta kattalashtirib ko’rsatiladi
   
6. 
   Mikroskopda ko’rish nayiga nima joylashtirilgan
   
7. 
   Okulyar qanday tuzilgan
   
8. 
   Okulyar 15x bo’lib obektiv 40x bo’lsa buyum necha marta kattalashadi
   

Topshiriq javobi.

1. 
   Shtativli va qo’l lupasi.
   
2. 
   Robert guk.
   
3. 
   shtativ
   
4. 
   Shtativli lupa.
   
5. 
   1000 marta.
   
6. 
   Linzalar joylashgan.
   
7. 
   Qo’sh linzali.
   

8. 600 marta.

Topshiriq- 4“Jadvalni to’ldir”tarqatmasi tarqatiladi.

	Kattalashtirib ko’rsatiladigan asboblar	Asbobning qismlari	Necha marta kattalashtirib ko’rsatadi
1
2
3
4