Udk (355: 371) nazarov jamshid xoliyorovich

III BOB BO’YICHA XULOSA

Bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirish omillari muammosi bo’yicha olib borilgan tajriba-sinov ishlarining samaradorligi quyidagicha belgilandi:

1.Bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish omillari bilan bog’liq nazariy va amaliy tadqiqot natijasida «Kasbiy kompetentlik» tushunchasi mazmuni va uni ishlab chiqishning asosiy yo’nalishlari aniqlandi, bu muammoni harbiy pedagogik tayyorgarlikka nisbatan qo’llash shart-sharoitlari belgilandi.


2.Bizning nazariy qarashlarimiz asosida harbiy pedagogika fanining metodik ta’minoti shartlari aniqlandi va bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish imkoniyatlari belgilandi.


3.Tarbiya nazariyasi va amaliyoti taxlili shuni ko’rsatdiki, bo’lajak harbiy rahbarlarni tayyorlashning ayrim bosqichlarida maxorat, bilimni egallashda ijodiy xususiyat hosil bo’ladi. Bu xususiyatlarning har biri aloxida farqlanuvchi belgilari, harbiy pedagogik rahbarlik strukturasi va shartlariga mos keluvchi tomonlariga ega bo’ladi.


4.Bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishning didaktik shartlari, usullari, bosqichlari, ko’rsatkichlari aniqlandi.


5.Tajriba tahlili va nazariy tadqiqot natijalari bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirishni tashkil etishda harbiy rahbarning etakchi rolini, uning shaxsi, bilimi, ishga va chaqiriqqacha bo’lgan o’quvchi-yoshlarga bo’lgan munosabati, kasbiy mahorati masalaning muvaffaqiyatli yechilishida katta ahamiyatga egaligini tasdiqladi.
84


XULOSA

Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov “Tarbiyachilarning o’ziga zamonaviy bilim berish, ularning ma’lumotini, malakasini oshirish kabi paysalga solib bo’lmaydigan dolzarb masalaga duch kelmoqdamiz. Mening fikrimcha, ta’lim – tarbiya tizimini o’zgartirishdagi asosiy muammo shu erda. O’qituvchi o’quvchilarimizga zamonaviy bilim bersin, deb talab qilamiz. Ammo zamonaviy bilim berish uchun, avvalo, murabbiyning o’zi ana shunday bilimga ega bo’lishi kerak”¹⁶.- deb ta’kidlaydi.

Ushbu fikrlardan xulosa chiqargan holda bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirishda quyidagi bir qator ko’nikmalarga ega bo’lishi lozimligi belgilab olindi.

1. 
   Bo’lg’usi harbiy rahbarlar o’z faoliyati jarayonida ibrat, namuna ko’rsatish bilan yoshlarning harbiy faolligini, his-tuyg’usini, xatti-harakatini
   

rivojlantirishi va ta’sir eta olishi muhimligi aniqlandi.

2. 
   Har bir mashg’ulot uchun material tanlash, uni murakkablashtirish va oldingi hamda keyingilari bilan aloqasini ta’minlashni nazarda tutish, mashg’ulot o’yin,mehnat topshiriqlari va shu kabilarni chaqiriqqacha bo’lgan yoshlarning
   

yosh imkoniyatlari,ularni tarbiyalash va rivojlantirish istiqbollarini hisobga olish tizimi aniqlandi:

Tajriba-sinov ishlarini olib borishda quyidagilarga alohida e’tibor qaratildi:

1. 
   Oliy ta’lim muassasalarida YOCHQBT metodikasi fani doirasida
   

bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirish va ularda zarur bilimlarning samarali o’zlashtirilishini ta’minlash maqsadida ta’lim texnologiyalarini qo’llash keng imkoniyatlarni yaratadi.

2. 
   Ilmiy izlanishni olib borish davrida modul ta’limi, muammoli ta’lim, interfaol ta’lim, rivojlantiruvchi ta’lim, hamkorlik ta’limi va o’yin texnologiyalari kabi ta’lim texnologiyalari bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy kompetentlikni shakllantirishning puxta o’zlashtirilishi,
   

16. 
    Karimov I.A. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T., 1997. 7-
    

85
shuningdek, ularda harbiy ishni samarali tashkil etish ko’nikmalarini muvaffaqiyatli shakllantirilishini ta’minlay olishi aniqlandi. Garchi, mustaqil ta’lim, individual ta’lim, tabaqalashtirilgan ta’lim, dasturiy ta’lim, masofaviy ta’lim hamda innovatsion ta’lim ham bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarining kasbiy kompetentligini samarali shakllantirish imkoniyatiga ega bo’lsa-da, biroq, ularni YOCHQBT metodikasi fanini o’qitish jarayonida samarali qo’llay olish uchun muayyan vazifalarni hal etish zarurligini ko’rsatdi.

3. 
   Oliy ta’lim muassasalarida YOCHQBT metodikasi fanini o’qitishda ta’lim texnologiyalarini qo’llashning mavjud holatini o’rganish bu yo’lda fan o’qituvchilari tomonidan tashkil etilayotgan pedagogik faoliyat natijalarining
   

mavjud imkoniyatlar darajasidan past ekanligini ko’rsatdi. Bu holat tajrib-sinov ishlari davrida sezilarli o’zgarishlarni sodir etish zarurligini taqozo etadi. Tajriba-sinov ishlarini olib borishda masalaning bu jihatiga alohida e’tibor qaratildi.

4. 
   Tajriba-sinov ishlarining modul ta’limi, muammoli ta’lim, interfaol ta’lim, rivojlantiruvchi ta’lim, hamkorlik ta’limi va o’yin texnologiyalari asosida tashkil etilishi “Harbiy ish asoslari” bo’limi bo’yicha darslarning samarali tashkil etilishini ta’minlash bilan birga bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilari tomonidan o’quv materiallarining puxta o’zlashtirilishi uchun qulay sharoitni
   

hosil qildi.

5. 
   Oliy ta’lim muassasalarida YOCHQBT metodikasi fanini o’rganishda ta’lim texnologiyalarini qo’llashga yo’naltirilgan sinov ishlari mazmunining batafsil ishlab chiqilishi amaliy tajribani samarali tashkil etilishini ta’minladi.
   

Tajriba avvali va yakunida talabalarning kasbiy kompetentlikka ega ekanliklarini aniqlash maqsadida tadqiqot davrida mezonlarni ishlab chiqish zarurligiga ishonch hosil qilindi. Mavzuga doir manbalarni o’rganish, talabalarning faoliyatlarini kuzatish, tajriba-sinov ishlarining turli bosqichlarida namoyon bo’lgan holatlar, ro’y bergan o’zgarishlarni inobatga olgan holda quyidagi mezonlar bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy

86

kompetentligining shakllanganlik darajasini quyidagi mezonlar asosida baholash mumkin degan qarorga kelindi:

1. 
   Kasbiy kompetentlik pedagogik maxorat kabi tayanch tushunchalar mohiyatini anglay olishlari.
   

2. 
   Kasbiy kompetentlikning muhim sharti davr talabi ekanligini tushunish.
   

3. 
   Kasbiy kompetentlikni shakllantirish ehtiyojiga egalik.
   

4. 
   O’zida kasbiy kompetentlikni shakllantirish yo’lida amaliy harakatlarni tashkil eta bilish.
   

5. 
   Kasbiy kompetentlikka egalikni to’la namoyon eta olish.
   

Tadqiqotning ilmiy natijalari asosida oliy pedagogik ta’limi tizimida

bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarida kasbiy kompetentligining shakllanganligini takomillashtirish bo‘yicha quyidagi ilmiy-amaliy tavsiyalar taklif etiladi:

• 
  oliy ta’lim tizimida bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarining o‘quv ijodiy
  

tayyorgarlik tuzilmasi va mazmunini zamonaviy talablari asosida modernizatsiya qilib borish;

• 
  oliy maktabda mustaqil ta’lim olishga bo’lajak harbiy ta’lim o’qituvchilarining o‘quv ijodiy tayyorgarlik sifat va samaradorligini oshirish omili sifatida qaralib, uni uzviy va uzluksiz tashkil etishga e’tiborni
  

kuchaytirish;

• 
  talabalar mustaqil ta’limi (mustaqil o‘rganishga ishtiyoq va mustaqil
  

ta’lim olish ko‘nikmasini shakllantirish) tizimini rivojlantirishga bag‘ishlangan ilmiy-amaliy konferensiyalar, seminarlar o‘tkazish;

• 
  oliy o‘quv yurtlarida mustaqil ta’lim olishning axborot texnologiyalarini
  

(xususan, masofali ta’lim texnologiyasini) ishlab chiqish va uzluksiz rivojlantirish chora tadbirlarini ishlab chiqish.

87