Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Ish tartibi: 
teshikchalar diametri 1 mm bo‘lgan elakchadan o‘tkazib, 
tayyorlangan tuproq namunasidan karbonatning taxminiy miqdoriga ko‘ra 
2 - 5 gr, gacha olinadi. (O‘rta Osiyoning bo‘z tuproqlari uchun 2 g.gacha 
olingan namuna aniq natija beradi). Olingan namuna hajmi 1 li kolbaga 
solinadi. Ustiga 500 ml 0,02 HCl kislota quyiladi va yaxshilab 
chayqatiladi, bir sutkaga (ko‘pincha kechasi bilan) qoldiriladi. Bunda 
kolbalar probka bilan yopilishi kerak emas, chunki CO
3
ning to‘la 
parchalanishiga imkon berish kerak. 
Ertasiga lakmus qog‘ozi bilan so‘rim reaksiyasi aniqlanadi. Agar aniq 
nordon reaksiya bo‘lsa, ish davom ettiriladi, aks holda, yana 100 - 200 ml 
0,02 n li HCl eritmasi solinib, yana bir sutkaga qoldiriladi (ko‘k lakmus 
qog‘ozi qizarsa, nordon muhit hosil bo‘ladi). Shundan keyin so‘rim 
yaxshilab chayqatilib, buklangan filtr orqali filtrlanadi va har biridan 25 
ml.dan pipetka orqali 100 ml kolbalarga tortib olinib, ustiga 2-3 tomchi 
metiloranj tomiziladi. Bunda eritma och sarg‘ish tusga kiradi, uni 0,02 N 
o‘yuvchi natriy (NaOH) eritmasi bilan to och pushti rangga kirguncha 
titrlanadi. Yuqorida aytilgan har bir namunadan 2 tadan kolbaga olib 
ishlash, asosan, ishni to‘g‘ri borishi va natijaning aniqligiga ishonch hosil 
qilish uchun lozim. 
Tuproq karbonatliligining foiz miqdori quyidagi formula bilan 
hisoblanadi: 
bu yerda, 
- karbonatning foiz miqdori (mutlaq quruq tuproqqa nisbatan);
a - titrlash uchun olingan so‘rim miqdori, ml bilan;. 
f
1
- HC1 kislotasining omili; 
v - 25 ml so‘rimni titrlash uchun ketgan ishqorning ml miqdori; 
f
2
- ishqorning faktori; 

---

127 
E - tuproq namunasiga solingan kislotaning umumiy ml. miqdori ; 
0,00044 - 1 ml 0,02n HCl - 0,00044 g SO 
2
to‘g‘ri keladi;
100 % foizga aylantirish koeffitsiyenti; 
K - namlik darajasi (mutlaq quruq tuproqqa aylantirish koeffitsiyenti; 
s - tuproq namunasini gr. miqdori. 
Agar tuproq karbonatliligi 4- 5 foizdan kam bo‘lsa, aniqlashni Knop 
asbobida (aniq bo‘lishi uchun) qaytarish lozim. Agar karbonatliligi 18-20 
foizdan ortiq bo‘lsa, so‘rim ikkinchi marta qaytadan tayyorlanishi lozim. 
Bunda namunaga 0,2 n HCl solinadi va 0,02 N NaOH eritmasi bilan 
titrlanadi.