Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

 
Ish tartibi. 
Sulfat kislotaning taxminiy miqdoriga qarab 10-50 ml suvli so‘rimdan 
pipetka orqali olinadi va hajmi 100-150 ml bo‘lgan kimyoviy stakanga 
solinib, 10 % HCl bilan nordonlashtiriladi. Eritmaga metil rot 
tomizilganda pushti rangga o‘tishi kerak, so‘ngra elektr yoki qum 
hammomida to qaynaguncha qizdirib, ustiga qaynab turgan 10 % li BaCl
2 
dan 10 ml quyamiz va ustini soat oynachasi bilan yopamiz. Cho‘kmani 4 
soat yoki bir kecha issiq joyda qoldiramiz. Bunda quyidagi reaksiya sodir 
bo‘ladi: 
Na
2
SO
4
+ BaCl
2
= BaSO
4
+2 NaCl 
Ertasiga cho‘kma ni qattiq filtr orqali filtrlaymizda, so‘ng tarkibida 
biroz 10 % li HCl bo‘lgan qaynoq distillangan suv bilan yuvamiz (toki 
bariy 10 foizli H
2
SO
4 
bilan cho‘kma hosil qilmagunicha). 
Filtr cho‘kma bilan birga voronkada quritilgach, og‘irligi ma’lum 
bo‘lgan va belgilab qo‘yilgan chinni tigelga solib, uni gaz plitasi ustida to 
qorayguncha past (asbest qo‘yilgan setka ustida) alangada kuydiramiz, 
so‘ngra issiq mufel pechiga qo‘yamiz va harorati 800° dan yuqori 

---

122 
bo‘lgandan boshlab 20-25 minut davomida cho‘kmani toblaymiz. Tigelni 
mufeldan qisqich bilan olib, eksikatorda sovutilgach, analitik tarozida 
tortamiz. Natijani quyidagi formula bilan hisoblaymiz: 
ionining mutlaq quruq tuproqqa nisbatan olingan foiz miqdori; 
a – cho‘kmaning tigel bilan og‘irligi, gr hisobida;
b – tigelning og‘irligi, gr hisobida; 
e – suvli so‘rimning umumiy hajmi, ml hisobida;
m – SO
4 
ni aniqlash uchun olingan so‘rim miqdori;
n – tuproq og‘irligi, gr hisobida; 
0,4114 – ionini hisoblash koeffitsiyenti, ya’ni (BaSO
4
) ning 
molekulyar og‘irligi 233,44 va unda SO
4 
miqdori 96,06 ga teng. Hisob 
bo‘yicha BaSO
4 
dan: 
SO
4
= 
= 0,4114 
Reaktivlar:
1.10 % li BaCl
2 
2.10 % HCl
3.10% foizli Na
2
SO
4 
4. metilrot eritmasi