Toshkent Tibbiyot Akademiyasi 1-son davolash ishi fakulteti 113-b guruh talabasi

Bo`linish davri Бўлиниш учун ҳужайра интерфазада тайёрланади: S даврда ДНК моле- куласи 2 карра ортади, бир жуфт центриоладан G2 даврга келиб икки жуфт центриола ҳосил бўлади ва ҳужайра ҳар хил ички тузилмалар ва энер- гиясига эга бўлади. Митоз ҳайвон ҳужайраларида 1 - 2 соат давом этади.

Митозда ҳужайрада кетма-кет рўй берадиган 4 та фаза тафовут қилади: профаза, метафаза, анафаза, телофаза. Митоз жараён- ида ҳосил бўлган 2 та қиз ҳужайра она ҳужайрага хос бўлган барча тузилмаларга айниқса, тўлиқ ирсий материалга эга бўлади. Митоз натижа- сида генетик модда икки қиз ҳужайра ўртасида тенгма-тенг бўлинади.

Профаза бошланишида ядрода ингичка ипсимон хромо- сома ҳосил бўла бошлайди. Бу жараёнда хромосомалар спираллашиб, тортилади ва йўғонлашади. Интерфазада унчалик қўз илғамас бўлган генетик маҳсулот - хроматиндан оддий ёруғлик микроскопида ҳам яққол кўринувчи хромосомалар шакллана бошлайди. Профаза бошланишида хромосоманинг иккита қиз хроматидлари, бир-бирига зич бирлашган бўлиб, ёруғлик микроскопида қараганимизда биттага ўхшаб кўринади. Кейинроқ профаза ўрталарида ҳар қайси хромосома ўзаро спираллашган иккита хроматиддан иборатлигини кўриш мумкин.

PROFAZA

Интерфазанинг S даврида иккиланган ДНК молекуласи нуклеогистонлар билан биргаликда 2 та хроматин ипни ҳосил қилади. Улар спираллашади ва буралади - хроматин иплари йўғонлашади, қисқаради. Шундай қилиб, шаклланаётган ҳар бир хромосома 2 та хроматин ипидан иборат бўлиб, улар бир-бири билан центромера орқа- ли қўшилади. Профаза бошланишида хромосомалар ядрода бир текис тар- қалган бўлади, сўнг хромосомалар ядро қобиғи бўйлаб жойлашиб олади. Хромосоманинг спираллашиши кучайиб, унинг калталаниши рўй беради. Ҳужайрада профаза бошланиши билан 2 жуфт центриоланинг ҳар бир жуфти ҳужайранинг икки қарама-қарши қутбига йўналади.

Ҳар бир жуфт центриоладан янги микронайчалар ҳосил бўлиб, улар бир-бирига қараб йўналади. Айрим микронайчалар ўзаро қўшилиб кетсада, бошқалари эса бир-бирига яқинлашади, лекин қўшилмайди. Мана шу икки қутбдаги центриолалардан йўналган микронайчалар урчуқ ипларини ҳосил қилади. Профаза бошланишида ядро қобиғи сақланган бўлади, шунинг учун ҳам урчуқ иплари ядродан ташқарида бўлади. Профаза ўртасида ядро қобиғи бузилади, ядро тешиклари йўқолади. Энди центриолалар ва уларни туташтириб турувчи урчуқ иплари цитоплазма ўртасига силжийди. Цитоплазмада эркин жойлашган хромосо- малар ҳосил бўлиши давомида улар урчуқ ипига ўралашиб кетади. Урчуқ ипининг тўла шаклланиб бориши билан центриоланинг ҳар бир жуфти бир-биридан ўзоқлашиб боради, ҳужайра анчагина чўзилади. Демак, профаза ядро қобиғининг парчаланиши, ядрочанинг эриб кетиши ва кариоплазманинг цитоплазма билан аралашиши билан тугайди. Профазада ирсий материал 2n 4c га тенг.