Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

«polestra»  (kurash  maktabi)  deb  atalgan  o‘quv  yurtiga  o‘tqazilar  edi. 

Bu  o‘quv  yurtida  ular  ikki-uch  yil  davomida  jismoniy  mashqlar  -  

yugurish,  sakrash,  kurash  tushish,  disk  va  nayza  irgitishdan  iborat 

boiib, suvda suzish  ham o‘rgatilardi.

Spartadagi  kabi  Afina  maktablarida  ham  o‘quvchilar  bilan  siyosiy 

va  axloqiy  masalalarga  doir  suhbatlarga  eng  taniqli  fuqarolar  bepul 

rahbarlik  qilar  edilar.  «Palestra»  maktabida  o‘qish  tekin  boiganligi 

uchun ham ko‘pchilik  bu maktabda o‘qish bilan cheklanib qolar edilar.

101

---

Ayrim  badavlatroq  oiladan  boigan  bolalar  «palestra»  maktabini 

tugatganidan.  so‘ng  «gimnasiy»  (yunoncha  so ‘z  bo ‘lib,  qadimgi 

Yunoniston jismoniy  tarbiya  ijtimoiy  maktabi  ma 'nosida,  «gimnaziya» 

so ‘zidan kelib  chiqqan)ga kirib o‘qir edilar.  Maktabni  tugatgan yoshlar 

davlatni  boshqarishda  qatnashishlari  mumkin boigan.  Shuning uchun 

ularga  falsafa,  siyosat,  adabiyot  fanlari  o‘qitilgan.  Lekin  bu  maktabda 

ham badantarbiya bilan shug‘ullanish davom ettirilgan.

Nihoyat,  Spartadagi  kabi  Afinada  ham  18  yoshdan  20  yoshgacha 

boigan  yoshlar  efeblar  qatoriga  o‘tib,  xizmatga 

tayyorlanar  va 

o‘zlarining  siyosiy  bilimlarini  oshirishni 

davom  ettirar  edilar. 

Shuningdek,  ular  istehkomlar  qurishni,  harbiy 

aslahalami 

ishlata 

bilishni o‘rganar,  shahar gamizonlarida xizmat qilar, dengizchilik  ishini 

o‘rganar, ijtimoiy  bayramlarda  va teatr tomoshalarida  qatnashar edilar.

Afinada  quldorlik  jamiyati  ichida  tabaqalanishning  taiim-tarbiya 

tizimiga  o‘tkazgan  ta’siri  shundan  iborat  boidiki,  mukammal  tarbiya 

olish faqat badavlat quldorlarning bolalarigagina xos bo‘lib qoldi.

Aholining  ko‘pchilik 

qismi 

bolalarini 

maktablarda  o‘qita 

olmaganlari  sababli  ularga  kasb-hunar o‘rgatish  odat  tusiga kirgan  edi. 

Ayrim  xat-savodi  bor  ota-onalar  bolalariga  o‘qishni  o‘zlari  o‘rgatar 

edilar.  Bu  kabi  tartib  davlat  tomonidan  qonuniylashtirilib  qo‘yilib, 

bechorahol  tabaqaga  mansub  ota-onalar  o‘z  bolalariga  biror  kasbni 

o‘rgatishga  majbur  edilar.  Aks  holda  ulaming  bolalari  kelgusida 

keksayib  qolgan  ota-onalari  to‘g‘risida  moddiy  g‘amxo‘rlik  qilishdan 

ozod etilar edi.

Quldor  zodaganlar  mehnat  bilan  shug‘ullanuvchi  erkin  aholiga 

nafrat  bilan  qarardi.  Qullami  esa  «gapiradigan  ish  quroli»  deb 

hisoblaganlar.

Yunonistonda maktab va madaniyatining tez rivojlanishi  pedagogik 

fikrlari  taraqqiyotiga  imkoniyat yaratdi.  Pedagogika  nazariyasiga olim 

va  faylasuflardan  Sokrat,  Platon,  Arastu  va  Demokritlar  asos  soldilar. 

Ular  pedagogika  sohasidagi  dastlabki 

qarashlarini  jamoat  oldida 

so‘zlagan nutqlarida, ilmiy asarlarida bayon etdilar.

Sokrat  (eramizdan  awalgi  469-399-yillar)  ijtimoiy  chiqishiga 

qaramay  (u  kambag‘al  hunarmand  o‘g‘li  edi),  konservativ  zamindor 

aristokratlarning  mafkuraviy  namoyondasi  sifatida  o‘zining  falsafiy  va 

pedagogik  qarashlarida  ularning  manfaatini  himoya  qildi.  Sokratning 

fikricha,  tarbiyadan  kutilgan  asosiy  maqsad,  buyumlar  tabiatini 

o‘rganish boimay,  balki  kishining  bilib  olishi,  axloqni  kamol toptirish 

bo‘lmog‘i  lozim  edi.  Ham  faylasuf,  ham  notiq  Sokrat 

keng

102

---

maydonlarda,  jamoat  oldida  nutq  so6zlar,  axloqqa  doir  masalalar 

yuzasidan  suhbatlar  tkazar,  tinglovchilar  savol-javob  yoii  bilan 

haqiqatni  o6zlari  o4ylab  topishlariga  undar,  shu  y o i  bilan  odamlarni 

haqiqatni  izlashga  o‘rgatar  edi.  Suhbatning  bu  usuli  o‘sha  paytda