Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

salomlashish mukammal bo‘ladi».

1 K.Hoshimov  va boshqaiar. Pedagogika taiixi. T.:  « 0 ‘qituvchi»,  1996,

234-be£.

470

---

Kitobning uchinchi  bobida suhbatlashish odobi bayon etiladi-ki, bu 

odob  qoidalariga  inson  har  bir  daqiqada  rioya  etishi  zarur:  -Bulardan, 

ahli  suhbatga  noloyiq  xatti-harakatlardan  qochish  maqsadida  ahli 

jamoaning xotirjamligini buzganlarni chetlashish,  buni imo-ishora bilan 

tushuntirish,  suhbatda  pinakka  ketmaslik  (uxlamaslik),  o ‘zgalardan 

o ‘zini yuqori tutish,  suhbatdoshining so ‘zini bo 'Imaslik,  sukut saqlashni 

ham  m e’yoriga  yetkazish,  deb  ortiqcha  takallufga  zo ‘r  bermaslik, 

hamsuhbati  bilan  bahs  qilmaslik,  ammo  tortishish  mumkinligi,  g (azab 

ketganda  uni  to 'xtata  olish,  ortiqcha  qiziqchilik  hazil-mutoyiba, 

xushomadgo (ylik qilmaslik,  bunda  me ’yordan  oshirmaslik,  kamsituvchi 

laqablar  qo(ymaslik,  ahli  suhbat  orasida  bir-biri  bilan  pinhona  va 

boshqalar tushunmaydigan  tilda pichirlamaslik, pinhona so 'zlashganda 

boshqa  hamrohining  quloq  solmasligi,  bu  qoidalar  har  bir  kishmng 

kundalik  turmushida  zarur  talablari  hisoblanadi  Masalan,  bu  bobda 

o‘ttiz uchta qoida keltirilgan bolib, ulardan ba’zilarini keltirib o‘tamiz:

-   majlisda  odob  va  hurmat  birla  o6!turg6ay  va  ikki  kishini 

rtasiga berizo borib o‘ltirmagay;

-  ahli suhbat kirgan va chiqqan vaqtda 

0

‘rnidan turg6ay;

-   o‘zini  beadabona  so‘zdan  va  fe’lidm  yomon  harakatdin  va 

nohamvor (noo6rin  sukunatdin saqlag‘ay;

-   ahli  suhbatdm  hech  xizmatni  ko‘z  tutmagay  va  hech  kimga 

himmat buyurmagay;

-  agar birodari flsqega mubtalo bo‘lsa xilvatda nasihat qilgay;

-  suhbatda pinakka bormagay;

-  majlisda o‘zini 

0

‘zgalardin mumtoz qilmag4ay;

-   bir  kishi  so‘zlab  turgan  vaqtda  so‘zlamagay,  to  so‘zinim 

tamom qilmag‘uncha;

-  ko‘p ham so‘zlamag‘ay;

-   hamsuhbatlarig‘a  ko‘b  mazah  va  mutoyiba  qilmag‘ay.  Va 

haddi e’tidol (o‘rtacha hol)da ish tutg‘ay.

Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, Muhammad Sodiq Qoshg6ariy- 

ning  «Odob  as-solihin»  asari  yoshlaming  barkamol  ma’naviy  yuksak, 

yetuk  axloqli  boiishlarida  katta  ahamiyatga  ega.  Shuning  uchun  ham 

yoshlaming  bu  asami  toiigMcha  o6rganib,  undagi  hikmatlami,  o‘ziga 

me’zon  qilib  olsa  va  amal  qilsa  ma’naviy  yetuk  inson  boiib 

tarbiyalanishiga poydevor bo‘lib xizmat qilishi shubhasizdir.