Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

N echa gulgun  pok qizlar m anzil aylabdur makon.

Sindirib gumbazni qizlar holidan olsam xabar,

Yuzlarida parda tortug‘lik turarlar bag‘ri qon. (Anor).

Bunda  anor  eshik-tuynuksiz  gumbazga,  donalari  bokira  qizlarga, 

dona  ustidagi  yupqa  qatlam  'qizlar  yuzidagi  pardaga  va  anor 

donalaridagiqizilsharbat bag‘ri qon qizlarga o ‘xshatilgan.

Uvaysiy  she’riyat san’atiga oid mashg‘ulotlarida Sharq adabiyotiga 

xos radifgo‘ylik kabi she’riy musobaqalarga ham katta e’tibor berganki, 

bunda  ham  shogirdlaming  zehni,  nafis  ta’bi,  shakllangan  san’atkor 

sifatida tarkib topishiga yordam bergan.

Ammo uning shogirdlari o‘rtasida nazirago‘ylik yo‘li bilan yozilgan 

radifgo‘ylikka  oid  musobaqalari  haqida  materiallar  bizgacha  yetib 

kelmagan.

Uvaysiy  muammo  va  muvashshax  san’atini  ham  o‘rgangan, 

masalan,  shoira quyidagi  baytda so‘zlar,  harflar va mazmun yordamida 

o‘z ismini (Jahon) chiqargan.

Jimu, xoyu alifkim men kimu, darding yuki birla,

Dilda nuqtasi bag‘rimda dog‘im loyiqi xun men.

Bu muammoning birinchi misrasidagi oldingi uch so‘z (jim, alif, ho 

jaho  boisa,  ikkinchi  misradagi  «dilida  nuqtasi,  bag‘rimda  dog‘im» 

so‘zlari  (N-shakli  tasviri  boiib,  bag‘ir  dog‘i  ko‘ngil  g ‘ussasini 

ifodalagan.

466

---

Demak,  chiston,  muammo,  muvashshax  kabilar  qizlaming  she’riy 

qobiliyatini, 

zehnini, 

falsafiy 

mushohadasini 

chuqurlashtirishda 

ma’rifiy-tarbiyaviy ahamiyatga ega boigan.

Uvaysiy  ijodida  uning  ma’rifiy-taiimiy  qarashlarini  ifodalovchi 

g6azallar  ko6p.  Uning  she’rlarida  ona  qalbi,  insonga  mehr-muhabbat, 

yaxshilik kabi pokiza yuraklarning aks  sadosi  eshitiladi.  Jahon otinning 

kpchilik  asarlari  insoniy  muhabbatni,  go‘zallikni  ifoda  etadi  Uning 

she’rlaridagi  asosiy  lirik  qahramon  hayotni  butun  go‘zalligi  bilan 

sevuvchi,  unga  maftun  boiib,  uning  ijobiy  hodisalaridan  shodlanuvchi, 

jabr-zulmga  qarshi  ma’naviy  kurashuvchi,  do‘stlik,  vafodorlikka sodiq, 

chin  oshiq,  aqlli,  bilimdon  ayol.  Ana  shu  olijanob  insoniy  fazilatlar 

kishilardagi vafosizlik, bemehrlik, yolg6onchilik,  subutsizlik kabi salbiy 

illatlarga qarama-qarshi qo6yiladi:

Mehuatu olamlarga miibtalo Uvaysiyman,

Qayda dard eli bo4lsa, oshna Uvaysiyman.

Istadim bn olamnij topmadim vafd ahli,

Bardiadin ynmib ko(zni "muddao Uvaysiyman.

Kechalar fig6onimdin  tinmadi kavokiblar,.

Arzi to samo uzra mojaro Uvaysiyman.

To ko6rib xarobotin ta’n etma9 ey zohida 

Bir nafas emas xoliyy iqtido Uvaysiyman.1 

Uvaysiy o‘zbek xalqining til boyligidan maqol,  matal,  atamalaridan 

unumli  foydalangan  holda  o‘z  shogirdlarini  ezgulikka,  vafodorlikka 

da’vatetadi:

Uvaysiy yuz jafo ko‘rsang haqiqat yoridan.'doim,

Ugurrna yuzni andin, solma ko‘zni o6zga dildora.

Insonning  yurish-turishi,  suhbati,  muomalasi,  jamoli,  vafosi, 

sadoqati, ixlosi kabi fazilatlami ulugiaydi.

Uvaysiy  haqiqiy  muhabbatni,  insonning  muhabbatini  kuylaydi.  U 

hayotga muhabbatni,  uning  latofatini  kuylar  ekan,  yoshlarimizda  hayot 

hadya  etgan  ne’matlardan  bahramand  bo6lish,  tabiatning  go6zalligidan 

zavqlanish  kabi  shukronalik  va  hayotga  muhabbat  tuyg‘ularini 

tarbiyalaydi:

Dunyoni bukun davrila davron g‘animat,

Kelturdi xaloyiqniki mehmoni g4animat.

To bulbuli mastona suxarezini bo‘ldim,

Ayvoni jahon bog‘u gulistoni g‘animat, -  

deb hayot lazzatini qadriga yetishga chaqiradi.