Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Bor ediXorazm diyori-yerim,

Ondin ediyaxshi-yomon guharim.

Nishotiy  ana  shu  diyorda  bolalik  va  yoshlik  chog‘larini 

o‘tkazadi,  maktab  va  madrasada  ta’lim  oladi.  Bu  davrdagi  Xiva  va 

Buxoro  xonliklari  o‘rtasidagi  o‘zaro  feodal  urushlar  butun  o‘lkani  va 

xalqni  notinch  qilib,  obod  joylami  vayronaga  aylantirganidek  Ni- 

shotiyning  ahvolini  ham  qiyinlashtiradi.  Shundan  so‘ng  u Buxoroga 

keladi va tinch ijod bilan shug‘ullana boshlaydi.

Nishotiyning  tug‘ilgan va  vafot  etgan  sanasi  hozircha  noma’lum. 

Nishotiyning  hayoti  va  ijodini  o‘rganishda  akademik  V.Abdullayev, 

X.Rasulov,  M.Qosimov,  H.G.Korogli  va  boshqalarning  xizmatlari 

katta bo‘lib, shoir merosi ilmiy muomalaga kiritildi.

Nishotiyning  professor  A.Hayitmetov  tomonidan  topilib  nashr 

etilgan  va  ilmiy  muomalaga  kiritilgan  kichik  hajmdagi  «Qushlar 

munozarasi»  va  katta  hajmdagi  «Husn  va  Dil»  falsafiy-didaktik 

dostonlari diqqatga molikdir.

«Qushlar  munozarasi»  dostonida  laylak,  zog‘,  hakka,  qumri, 

bulbul, to‘ti, qirg‘ovul, kaklik, qarchig‘ay, tovus, humo, hudhud kabi 

qushlar  qatnashadi.  Shoir qushlar  xulq-atvori  va  ulami  so‘zlatish  orqali 

inson  va  insoniy  fazilat  to‘g‘risida  mulohaza  yuritadi,  manmanlikni, 

behuda  maqtanishni  qoralab,  har  kim  hayotda  o‘z  o‘mini,  o‘z  qadrini 

bilmog‘i  kerak,  degan  ma’rifiy-axloqiy  xulosani  chiqaradi.  Demak, 

shoir  qushlar  munozarasi  tasviri  vositasida  ulaming  fazilatlari  bilan 

o‘quvchilami  tanishtirishni  ham  maqsad  qilib  qo‘yadi.  Agar  bu 

ma’ lumotlaming  ayrimlari  hozirgi  ornitologlar  tomonidan  qayd

422

---

qilingani hisobga olinsa,  urtda Nishotiy  o ‘sha zamon parrandashunoslik 

ilmidan ham xabardor ekani ravshanlashadi.

Shuningdek,  Nishotiy  har  bir  qush  timsolida  o‘sha  sharoitdagi 

ijtimoiy tabaqalaming jamiyatda tutgan o‘mi va vazifasini,  axloqqa zid 

boigan  illatlarini  fosh  qiladi.  Shu jihatdan  hudhud  tilidan  keltirilgan 

masal  «Qushlar  munozarasi»  asarining  axloqiy-taiimiy  xulosasidek 

tuyuladi: