Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov


 Qarang: B.Ahmedov. Ulug‘bek. -T.: «Yosh gvardiya»,  1989,21-bet



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet283/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   279   280   281   282   283   284   285   286   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

1 Qarang: B.Ahmedov. Ulug‘bek. -T.: «Yosh gvardiya»,  1989,21-bet.

340


naqadar  yuksak  ekanligidan  dalolat  beradi.  Ulubek  hokim  boigach, 

bobosidan  farqli  oiaroq  harbiy  yurishlar  bilan  qiziqmadi.  Aksincha,  u 

o‘rta  asrlardagi  boshqa  hokimlardan  o‘zgacha  y o i  tutdi,  ko6proq  ilm- 

fanga  moyil  edi.  Lekin  afsuski,  Ulug‘bekning  boshlanich  maiumoti 

va  murabbiy  hamda  ustozlari  haqida  toiiq  maiumotga  ega  emasmiz. 

Shunday  bo6lsa-da,  munajjim  Mavlono  Ahmad  Ulug6bekning  dastlabki 

ustozlaridan  biri  bo6lsa  kerak,  deb  taxmin  qilish  mumkin,  chunki  bu 

kishi Amir Temur saroyidagi eng yirik olimlardan boiib, sayyoralaming 

kelajak  ikki  yuz  yillik  taqvimlari  jadvallarini  tuza  olgan.  Lekin 

Ulug6bekning  o6zi  keyinchalik  asosiy  asari  boimish  «Ziji»da  faqat 

Qozizoda Rumiyni «ustozim» deb ataydi.

Haqiqatan ham Qozizoda Rumiy  1360-yillarda tug6ilgan boiib, 20- 

25  yoshlarida,  ya’ni  Ulug6bek  tug6ilmasdanoq  Amir  Temur  saroyi 

xizmatiga  o6tadi.  Natijada,  Ulug6bek  umrining  ilmga  qiziqqan 

davridanoq Mavlono  Ahmad  va  Qozizoda  Rumiy  kabi  falakiytshunos 

va  riyoziyotchilar  ta’sirida  ulg6ayadi.  Shu  sababli  uning  hayotida  aniq 

fanlar  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Yigirma yoshlarida u  o6z davrining 

yirik  olimlaridan  bo4lib  shakllandi.  U  hokim  bo6lgan  paytidagi 

olamshumul  o6zgarishlar  butun  o6rta  asr  madaniyati  tarixida  betakror 

voqea boiib qoldi.

Ulug‘bek  ixlosmandlaridan  Giyosiddin  Jamshid  Koshiy  1417-yili 

Samarqanddan  Koshonga  otasiga  yozgan  maktubida  Ulug6bekning 

faoliyati  va  bilimdonligini  quyidagicha  ta’riflaydi:  «Allohga  va  uning 

ne’matlariga  shukronalar  boisinkim,  yetti  iqlimning  farmonbardori, 

islom podshohi Ulug6bek donishmand kishidirlar.  Men bu narsani  odob 

rasmi  yuzasidan  aytayotganim  yo6q.  Haqiqat  shuki,  awalo  u  kishi 

Qur’oni  Karimning  aksariyat  qismini  yoddan  biladilar.  Tafsirlami  va 

mufassarlaming  har  bir  oyat  haqidagi  so6zlarini  aqlda  saqlaydilar  va 

yoddan biladilar, arabchada g6oyat yaxshi yozadilar. Shuningdek, u kishi 

fiqhdan  xabardorlar:  mantiq  ma’nolarining  bayoni  va  usullaridan  ham 

xabardorlar».

Amir  Temur  nabirasi  Ulug6bekda,  eng  awalo,  insonparvarlik, 

adolat va dilovarlik fazilatlari bo6lishini istagan.  Zotan, insonparvargina 

saxiy  va  adolatli  bo6lishi  mumkin.  Amir  Temur  fikricha,  saltanat 

da’vogarlik  qilgan  har  bir  kishi  saltanat  sha’ni-martabasiga  loyiq  ish 

tutishi  va  unga  muvofiq  boiishi  zarur.  Uzoqni  ko6rolmagan  hukmdor 

yaqindagi  balolarga  giriftor  bo6ladi.  Ammo  yaqinni  ko6rib  ish  tutgan 

hukmdor ham xato yo6ldadir.



341


Amir  Temur  nabirasiga  har  doim,  toleingda  bitilgan  boisa, 

hukmdor  boiursan,  ammo  kim  boimagin,  musulmon  boi,  hech 

kimsaga haqsizlik qilma, sababsiz ranju ozor yetkazma, to‘g‘riIik to‘pini 

kiygin,  faqirlar va ojizlarga har qanday  sharoitda muruwat krsat,  deb 

taiim  bergan.

Ulubek  sohibqiron  bobosining,  q o i  ostingdagilaming  qalbi  va 

ko‘nglidan faqat yaxshilik bilan joy top, aks holda quwatsiz qolursan va 

unutilarsan,  degan y o i-y o iig in i yoshlik  chogidan boshlab botinan va 

ruhan  zlashtirib,  butun  hayoti  davomida  ularga  qafiy  amal  qilgan. 

Bulaming  hammasi  Mirzo  Ulubekning  ilmiy  kamoloti  va  siyosiy 

faoliyatida  muhim  ahamiyat  kasb  etgan.  «Tarix,  tibbiyot,  matematika, 

astronomiya,  me’morchilik  sohalarida  yuksak  salohiyatga  ega  Amir 

Temur uchun bu tabiiy hol edi. Mazkur fazilat sohibqironning avlodlari, 

ayniqsa,  Mirzo  Ulubekka  oigani  shubhasiz.  Mirzo  Ulubekning 

davlat  arbobi  boiish  bilan  bir  qatorda  buyuk  olim  darajasiga  yetishi- 

shida  bobosi  Amir  Temuming  ta’siri  benihoya  katta  boigan.  U 

Ulubekdagi  noyob  iste’dodni  boshdanoq  payqab,  safarlarda  ham olib 

yurib, dunyoning mashhur olimlari tarbiyasidan bahramand etgam).1

Mirzo  Ulug‘bek  insoniyatning  bir  necha  ming  yillik  tafakkur 

boyliklarini,  madaniy-ma’ naviy,  ilmiy-falsafiy bilimlarini, tarixiy, diniy, 

axloqiy  merosini,  umumbashariyat  xazinasiga  ulkan  ulush  qo6shgan 

buyuk  allomalar  g‘oyalari,  qarashlari  va  taiimotlarini  katta  qiziqish, 

zavq-shavq  bilan  o‘rgangan.  U  yoshlik  kezlaridan  boshlab  mashhur 

yunon olimlari Aflotun,  Arastu,  Gipparx,  Ptolomey,  Bitlimus  va Kolius 

taiimotlarini  sinchiklab  rganib,  siyosiy,  ilmiy-amaliy  faoliyatida, 

kuzatish va tadqiqotlarida ulardan unumli foydalangan.

Ulubek  diqqat-e’tiboridan  Muhammad  ibn  Muso  al  -  Xorazmiy, 

Ahmad  Muhammad  al  -  Farg‘oniy,  Ahmad  ibn  Abdulla  al  -  Marvaziy, 

Abu  Nasr  Forobiy,  Abu  Ali  ibn  Sino,  Abu  Rayhon  Beruniy  singari 

buyuk  allomalaming  tabiiy-ilmiy,  falsafiy  asarlari,  taiimotlari  chetda 

qolmadi.  Ulug‘bek  Abul  Vafoning  osmon  yoritqichlari  harakati 

nazariyasi  va  astronomik jadvallari,  Abu  Mahmudxon  Xo‘jandiy 

ixtiro 

qilgan  sekstant,  Umar  Hayyom  rahbarligida  isloh  qilingan 

quyosh 

yilligi,  Nasruddin  Tusiy  tajribalaridan  foydalanib,  olamshumul 

kashfiyotlar qilgan.

Ulug‘bek  qayerda  boimasin,  G‘iyosiddin  al-Koshiy,  Qozizoda 

Rumiy,  Ali  Qushchi  singari  zamondosh  olimlar  va  boshqa  ko‘plab 

shoirlar, san’atkorlar, tarixchi va faylasuflar, munajjimlar, matematiklar,




Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   279   280   281   282   283   284   285   286   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish