|
деятельности предприятия.М.: финансы и статистика, 2008, 415 с.ELEVENTH EDITION Published
by McGraw-Hill Education, 2 Penn Plaza, New York, NY 10121. Copyright © 2014 by, Карлин T.P.
Анализ финансовых отчетов (на основе GAAP) Учебник. — М.: ИНФРА-М, 1998. — 448 с. —
ISBN 5-86225-675-Х, Бернстайн Л.А. Анализ финансовых отчетов М.: Финансы и статистика.
2003, -622 ст., Бахруш иной М.А. А нализ финансовы й отчетности.М .: Финансы и статистика
2007
.
367
стр
22
К. R. Subramanyam FINANCIAL STATEMENT ANALYSIS, ELEVENTH EDITION Published
by McGraw-Hill Education, 2 Penn Plaza, New York, NY 10121. Copyright © 2014 by, 646 бет.
23
К. R. Subramanyam FINANCIAL STATEMENT ANALYSIS, ELEVENTH EDITION Published
by McGraw-Hill Education, 2 Penn Plaza, New York, NY 10121. Copyright © 2014 by, 479- бет.
156
ko‘rsatkichlariga baho beriladi. O'zbekiston amaliyotida ushbu tahlil turi
moliyaviy holatni baholash masalalari doirasiga kirmaydi va faoliyat
samaradorligining muhim kocrsatkichlari siftida alohida o4rganiladi.
Mazkur tahliliy ko‘rsatkichlarlami aniqlash, qiyosiy o 4rganishning
zaruriy jihatlari va ahamiyatliligi korxonalaming moliya bozoridagi
ishtiroki hamda aktivligining qay darajadaligi bilan belgilanadi. Ya’ni
bozor aktivligi ko4rsatkichlarini baholash orqali investitsion faollik,
jozibadorlik ko‘rsatkichlari baholanadi.
Xorij tajribasida moliyaviy holatni baholashda ko‘pincha yirik va
shon-shuhratga ega bo‘lgan firma va kompaniyalar (Coca-Cola, Pepsi
Cola, Adidas va boshqalar) misolida butun tahliliy jarayonlar amalga
oshiriladi va yakuniy xulosada mazkur firma, kompaniyalami joriy
holatiga tashxis beriladi va kelgusida kompaniyani rivojlantirish,
moliyaviy qudratini oshirish yuzasidan muhim starategiyalar beriladi.
Korxonalar moliyaviy holatini 0 ‘zbekiston amaliyotida kompleks
o‘rganish amaliyotiga juda kam hollardagina murojaat qilinadi. Bironta
manbada 0 4zbekistonning iqtisodida muhim lokomotiv hisoblangan
korxonalar (Tog4-kon metallurgiya kombinatlari, 0 ‘zbekiston temir
yoMlari, 0 4zbekiston havo yo‘llari,
avtomobilsozlik korxonalari
misolidagi) m a’lumotlari asosidagi real tahliliy xulosalar uchratilmaydi.
Ko4pincha, analitik hisob-kitoblar taxminiy, o 4ylab topilgan manbalar
asosida tuzib chiqiladi. Bu farq faqat tahlil obyektlarining real manbalari
asosida emas balki yillar kesimidagi dinamik o ‘zgarishlarda ham
kuzatiladi. Vaxolanki, xorij tahlil amaliyotida firma, kompaniyalarning
faoliyat va tarmoq bo‘g4nlari bo‘yicha farqli jihatlariga ham alohida
ahamiyat qaratiladi.
Xorij amaliyotidagi yana bir muhim farqli jihatni ko‘rsatkichlarning
turlicha nomlanishida (joriy aktivlaming aylanma aktivlar, oborot
aktivlar,
qisqa
muddatli
majburiyatlaming joriy
majburiyatlar,
kreditorlik majburiyatlari deb nomlanishida, uzoq muddatli aktivlarning
oborotdan tashqari aktivlar, immobilizatsiya qilingan aktivlar tarzida
nomlanishi va h.k.), tarkiblanishida (uzoq muddatli va joriy aktivlar, o ‘z
mablagiari manbasi va majburiyatlar, asosiy faoliyatdan moliyaviy
157
natija, operatsion faoliyatdan daromadlar va xarajatlar), aniqlanish
tartiblaridagi (yalpi foyda, asosiy faoliyat natijasi, umumxo‘jalik
faoliyati natijasi, soliq to ‘loviga qadar foyda, sof foyda, EBIT,
EBITDA) farqli jihatlarda ko‘rish mumkin. Shu sababli, chop etiladigan
manbalarda ko‘rsatkichlarning hisob-kitoblarida ma’lumotlar real (aniq
korxona misolidagi) moliyaviy hisobotlar va manbalaming hisobotlarni
qaysi shakl va satrlaridan olinishi ham aniq ko‘rsatilgan holda
berilmog‘i lozim. Shu yo‘l bilangina ularning aniqligini va bir xilligini
ta’minlash mumkin.
Sohada, eng muhim muammolami hal etishning muhim yo‘li bu
moliyaviy hosobotlami shakli va mazmuni bo‘yicha xalqaro normalarga
mos keltirishdir.
Moliyaviy hisobotlar va ularning axborotlar bazasini analitik qayta
ishlashning kompyuter dasturlarini yaratilmaganligi ham sohaga oid
muammolami
biroz
chigallashtirmoqda.
Bu
boradagi
ishlar
boshlanganiga qaramasdan haliga qadar litsenziya olingan dasturiy
ta’minotlar yaratilmagan.
Moliyaviy hisobotlarni tahlil etishda qo‘shimcha manbalarga juda
ko‘p zaruriyat tug'iladi. Ulami olinishi, olingan axborotlaming
ishonchligi, tezkorligi, aniqligi, asosligi kabi qator muammolarga duch
kelinmoqda. Bu jarayonlar ko‘proq xo‘jalik subyektlarining fond bozori,
qimmatli qog'ozlar bozori, bozor va ish aktivligini baholashda, ayniqsa
<
qiynchiliklar tug^irm oqda.
Moliyaviy hisobotlarni tuzish va taqdim etish bo‘yicha eng muhim
muammolardan bittasi bu ular bo‘yicha ma’murchilik xarajatlarining
haddan
tashqari
ortib
ketishi
bilan
bog4iqdir.
M a’murchilik
xarajatlarining hisobi va ularni me’yorlash bo'yicha hech qanday
tartiblar va qoidalar belgilanmaganligi analitik tahlilchilaming ish
unumiga ta ’sir qilmoqda.
Moliyaviy hisobotlarni tuzishda xalqaro standartlardagi normalarga
amal etishda yagona yondashuvning yo‘qligi, ulami har bitta xo‘jalik
yurituvchi subyekt o‘ziga xos tarzda qocllashidagi xilma xilliklar
mavjudligi ham o4kir muammolardan bittasi hisoblanadi. Shu bilan
158
birgalikda jahon bozoriga chiqishda ulaming qay darajada ahamiyatli
ekanligi iqtisodiy jihatdan yetarli darajada asoslanmaganligi ham ushbu
sohada ishlaming jadal rivojlanishiga ta ’sir etmoqda.
Moliyaviy hisobotlarni tuzish va taqdim etish tartiblarida elektron
hisobotlaming (moliyaviy (buxgalteriya), soliq, statistika, bojxona,
banklar hisobotlarining)
yagona portalini shakllantirish va tegishli
b o ^ i n bo‘yicha mijozlaming umumlashgan axborotlarini olish
imkoniyatlari ta’minlanmagan. Bu esa o‘z navbatida qiyosiy tahlilni
amalga oshirishda qiyinchilik tug‘dirmoqda. Ya’ni, korxonalar o ‘rtasida
qiyosiy tahlilni amalga oshirish, metodologik xilma xillik, turlicha
hisob-kitoblarga tayanilishi yagona analitik xulosalarga sezilarli ta’sir
etmoqda.
Inflyatsiya ta’sirini ham albatta chetlab o4ishning imkoni yo‘q. Bu
jihat sondagi o'zagrishlardan sifat o'zgarishlarga o4tish imkonini
bermaydi.
Inflyatsiya
darajasining
yuqoriligi
ko‘rsatkichlarning
qiyosiyligini, o‘zgarishini aniq baholashga imkon bermaydi. Shu sababli
ham moliyaviy hisobotlarni tuzishda inflyatsiya, giper inflyatsiya amal
etiladigan xalqaro normalarga tayanish lozim. Bu jihat o ‘zgarishlardan
himoyalanish moliyaviy hisobotlarni tuzishning xalqaro standartlarida
aniq va yorqin ifodasini topgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
