|
Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot.
Moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar quyidagilardan
iborat:
Daromad/Xarajat=N*100 Foyda (zarar)/Rentabellik
(2.11)
Daromadlar
- hisobot davrida aktivlaming ko4payishi yoxud
majburiyatlarning kamayishidir.
Aktivlaming ko4payishi va majburiyatlaming kamayishi bilan
bog‘liq bo4lg‘usi iqtisodiy foydaning o ‘lchangan ko'payishi paydo
bo‘lganda, daromad moliyaviy natijalar to‘g ‘risidagi hisobotda aks
ettiriladi. Bu esa daromadni aks ettirish aktivlarining ko‘payishi va
majburiyatlaming kamayishini aks ettirish bilan bir vaqtda yuzaga
kelishini anglatadi (masalan, tovarlar va xizmatlami sotishda yuzaga
keladigan aktivlardagi sof kocpayish yoki kreditor qarzdan bosh tortishi
natijasida majburiyatlaming kamayishi).
Xarajatlar
- hisobot davrida aktivlaming kamayishi yoxud
majburiyatlaming ko‘payishidir.
Xarajat aktivlaming kamayishi va majburiyatlaming ko‘payishi
bilan bog‘liq bo‘lg‘usi iqtisodiy foydaning o ‘lchangan kamayishi paydo
boMganda moliyaviy natijalar to‘g4risidagi hisobotda aks ettiriladi va bu
ishonchli tarzda belgilanishi mumkin. Bu esa xarajatlami aks ettirish
majburiyatlardagi ko‘payish yoki aktivlaming kamayishini aks ettirish
bilan bir vaqtda yuzaga kelishini anglatadi.
Moliyaviy natijalar
- xo‘jalik yurituvchi subyektning foyda yoki
zarar shaklida ifodalangan faoliyatining pirovard iqtisodiy yakunidir.
Yalpi daromad x o ‘jalik yurituvchi subyektning asosiy va asosiy
bo‘lmagan faoliyatidan olingan daromadlami o ‘z ichiga oladi. Asosiy
faoliyatdan daromad mahsulot, ishlar, xizmatlar, tovar-moddiy zaxiralar,
boshqa aktivlami sotishdan, shuningdek, mukofotlar, foizlar va
dividendlar, gonorarlar va xo‘jalik yurituvchi subyektning asosiy
faoliyatiga bog‘liq bo'lgan rentadan olinishi mumkin.
X o4jalik yurituvchi subyekt asosiy bo‘lmagan faoliyat natijasida
oladigan daromadlar daromadni aniqlashga mos keladigan moddalarni
o ‘z ichiga oladi va konseptual asosning alohida tarkibiy qismlari deb
hisoblanmaydi. Birjada muomalada bo4ladigan qimmatli qog‘ozlarni
qayta baholash va boshqalar asosiy boUmagan faoliyat natijasida paydo
bo4adigan daromadlarga misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Bunday
daromadlar, agar moliyaviy natijalar haqidagi hisobotda e ’tirof etilsa,
alohida ko‘rsatiladi, chunki iqtisodiy qarorlami qabul qilishda ular
haqidagi axborot foydali bo'lishi mumkin.
138
? ' i
. ' ! - V
Й
Soliqqa tortiladigan daromad (zarar) -
soliq qonunlariga muvofiq
у
belgilangan hisobot davridagi daromad (zarar) summasidir.
Xarajatlami belgilash mulkni, ishlab chiqarishni boshqarish bilan
mahsulot sotish, ishlami bajarish, xizmatlar ko‘rsatish va zararlar bilan
bogiiq xarajatlami o ‘z ichiga oladi. Ular odatda pul mablag'lari,
moddiy zaxiralar, inshootlar, uskunalar va boshqalar singari aktivlaming
chiqishi yoki ulardan foydalanilish shaklida bo‘ladi.
Zararlar
iqtisodiy foydaning kamayganligini bildiradi va o ‘z
tabiatiga ko‘ra boshqa xarajatlardan farq qilmaydi va konseptual
asosning alohida qismi deb hisoblanmaydi.
Zararlar boshqa aktivlarni sotishda yoki tabiiy ofatlar natijasida
yuzaga kelishi mumkin. Bunday zararlar moliyaviy natijalar haqidagi
hisobotda ko'rsatiladigan boclsa, ular haqidagi axborot iqtisodiy
qarorlami qabul qilishda foydali bo'lishi mumkin va shuning uchun ham
ular alohida ko‘rsatiladi.
Daromadlar va xarajatlar moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotda
qarorlar qabul qilish uchun zarur boigan axborotni taqdim etish
maqsadida faoliyat turlarini chegaralash yo‘li bilan ko'rsatilishi
mumkin. Masalan, xo‘jalik yurituvchi subyektning odatdagi faoliyati
davomida va faoliyat jarayonidagi favqulodda holatlarda yuzaga
keladigan daromadlar va xarajatlaming moddalari o'rtasidagi chegara
umumiy qabul qilingan amaliyotdir. Bunday chegaralash xo‘jalik
<
yurituvchi subyektning kelgusida pul mablag‘larini
ko‘paytirish
qobiliyatiga baho berishda ahamiyatli bo'lgan moddalarning manbalari
asosida o ‘tkaziladi. Moddalami chegaralashda xo‘jalik yurituvchi
subyektning tabiati va uning faoliyati bilan hisoblashish kerak. Bitta
xo‘jalik yurituvchi subyektning odatdagi faoliyati natijasida paydo
bo‘ladigan moddalar boshqalariga qaraganda favqulodda bo‘lishi
mumkin.
139
Sotishdan tushgan
yalpi
moliyaviy
natija (Yamn)
Mahsulotni
(ish,
xizmatni)
sotishdan
kelgan sof tushum (St)
Sotilgan
mahsulot
(ish,
xizmat) tannarx i
(Tn)
Asosiy
ishlab
chiqarish
faoliyatining
moliyaviy natijasi
(Mfmn)_______
YaMN
Davr
xarajat lari
(Dx)
+
Boshqa
operatsion
daromadlar (Bd)
Moliyaviy faoliyat
natijasi (Mfn)
Moliyaviy faoliyatdan
kelgan daromadlar
(Mfd)
Moliyaviy
faoliyatga ketgan
xarajatlar (Mfx)
Tasodifiy
(favqulodda)
foyda yoki zarar
(Tf) (Tz)
Tasodifiy daromad
(Td)
Soliq to'langanga
qadar umumiy
moliyaviy natija
foyda (Yaf)
Asosiy ishlab
chiqarish faoliyatining
moliyaviy natijasi
(Mfmn)
+
Mfn
+
Tf
Sof foyda (Sf)
Soliq to‘langanga
qadar umumiy
moliyaviy natija foyda
Yaf
Soliqlar va
ajratmalar (S)
T aqsimlanmagan
foyda (Tmf)
Sof foyda (Sf)
Dividendlar (Dv)
Do'stlaringiz bilan baham: |
