Toshkent davlat iqtisodiyot

Bob bo‘yicha xuloslar 

Distributsiya  sanoat  bozorida  tovar  taklifining  muhim  elementi  bo‘lib,  uning 

asosiy  vazifasi  sanoat  xaridori  uchun  ta’minot  uzluksizligi  va  mahsulot  ochiqligini 

ta’minlash  hisoblanadi.  Strategik  hamkorlik  tendensiyasi  sotuvchilarning  nafaqat 

mijozlar,  balki  distribyutorlar  bilan  ham  munosabatlarida  aniqlanadi.  Ta’minot 

---

 

138 

 

zanjirlarini  boshqarishga  strategik  qarashda  asosiy  e’tibor  ko‘pincha  bunda 

sotuvchilar, distribyutorlar va yakuniy iste’molchilar ishtirok etadigan uch tomonlama 

hamkorlik tomon o‘zgaradi.

 

Sanoat  bozorini  qamrab  olish  uchun  zarur  bo‘lgan  savdo  vositachilari  sonidan 

tashqari  ishlab chiqaruvchi  va savdo  vositachisi o‘rtasidagi  munosabatlar sifatini  ham 

belgilab  beradi.  Iste’mol  bozoridagi  vositachilardan  ko‘ra  o‘z  ta’minotchilari  bilan 

yaqinroq munosabatlarni qo‘llab-quvvatlaydi. 

 

Marketing  strategiyasining  ikkita  turi  “push”    strategiya  va  “pull”  strategiyalari. 

Ular o‘rtasidagi asosiy farq – savdo vositachisining rolidadir. Push-strategiyada savdo 

vositachisi juda  muhim  rol o‘ynaydi, pull-strategiyada  uning roli passiv bo‘ladi. Pull-

strategiya  yordamida odatda  modifikatsiyalarsiz tayyor  mahsulot  ilgari suriladi. Push-

strategiyalar  sanoat  bozorlarida  eng  faol  qo‘llaniladi,  iste’mol  sektori  esa,  qoidaga 

ko‘ra, raqobatlashuvchi pull-strategiyalar uchun «jang maydoni» hisoblanadi.

 

Sanoat  bozori  murakkabligi  an’anaviy  taqsimot  kanallarini  to‘ldirish  va 

kengaytirish  uchun  axborot  texnologiyalaridan  foydalanish  uchun  keng  imkoniyatlar 

yaratadi.  Savdo  vositachilarini  ular  bajaradigan  funksiyalar  va  ularning  u  yoki  bu 

sohaga  ixtisoslashuvi  bo‘yicha  tasniflash  mumkin.  Asosiy  farq  tovar  ishlab 

chiqaruvchidan xaridorga o‘tishi bilan vositachi tovarga egalik huquqini saqlab qolishi 

bilan belgilanadi.  

Sanoat bozorlarida savdo vositachilarining ikki xil turi ko‘proq uchraydi – ishlab 

chiqaruvchining  savdo  vakili  (agent  turlaridan  biri)  va  sanoat  distribyutori  (ulgurji 

savdogar turalridan biri).  

Korxona bozorni qamrab olishga erishishda o‘zining savdo personali  yoki  ishlab 

chiqaruvchining  vakillariga  tayanishidan  qat’i  nazar,  ularni  na  savdo  vakillari,  na 

ishlab  chiqaruvchining  vakillari  bajara  olmaydigan  boshqa  bir  qator  marketing 

funksiyalarini bajarish ham talab etiladi. 

 

Sanoat bozorining ko‘plab qatnashchilari logistikani ishlab chiqarish jarayonining 

tarkibiy  qismi  sifatida  ko‘rib  chiqqanlar.  Natijada  mijozlarga  xizmat  ko‘rsatishga 

asosiy  e’tibor  qaratish  o‘rniga  logistika  funksiyalarini  xarajatlar  turi  sifatida, 

---

 

139 

 

xarajatlarni pasaytirish va ularning darajasi ustidan nazoratni esa – samaradorlilikning 

asosiy ko‘rsatkichi sifatida ko‘rib chiqish tendensiyasi namoyon bo‘ldi.