Республикасини мустакиллигини тан олганлиги ва икки давлат ўртасида
дипломатик муносабатлар ўрнатилганлиги билан мухимдир.
Иккинчи боскич 1993 йилга тўгри келади ва 2001 йил сентябрида
АКШда террористик акт содир этилган даврга кадар давом этади.
Бу давр мобайнида Ўзбекистон билан АКШ муносабатлари энг мухим
йўналишлар бўйича фаол ривожланганлиги, умумбашарий ва минтакавий
хавфсизликнинг энг долзарб муаммоларини хал этишга бўлган
ёндашувларнинг ўхшаш жихатларини намоён килганлигининг гувохи бўлиш
мумкин. Бошкача айтганда, бу даврда АКШ Ўзбекистонни кайтадан кашф
этган бўлса, Ўзбекистон хам АКШни кашф этди.
хамкорликнинг янги сифатдаги стратегик
шерикликка асосланган
учинчи боскичи 11 сентябрь вокеаларидан кейин бошланди. Бу боскич
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг АКШга килган
сафари чогида Ўзбекистон ва АКШ ўртасида Стратегик шериклик ва
хамкорлик асослари тўгрисидаги декларациянинг имзоланганлиги билан
ахамиятлидир. Бу боскичнинг энг ривожланган даври Афгонистонда халкаро
терроризмга карши курашнинг дастлабки боскичида халкаро коалицияга
кушилган Узбекистон АКШ мудофаа вазирлигига Карши-Хонобод харбий
базасини берганлигида намоён булди. Ушбу
базани Узбекистон тинчлик
максадларида фойдаланиш учун берганлигини хам алохида кайд этиш лозим.
Икки давлат уртасидаги муносабатларнинг туртинчи боскичи 2005 йил
13 май Андижон вокеаларидан кейин бошланди. Фикримизча бу даврни
айрим хорижий мутахассислар томонидан эътироф килинган совуклашиш
даври эмас, балки муносабатларни сархисоб килиш даври, дейилса тугри
булади. Узбекистон уз ташки сиёсатида, шу жумладан АКШ билан
муносабатларда хам хеч качон уз зиммасига олган мажбуриятларини
бажармасдан колмаган, аммо Айни вактда бирор бир давлатнинг сиёсий
таъсирига тобе хам булиб колмаган. Президент И.Каримов бу хакда шундай
ёзади:? «…Узбекистон хамма вакт -АКШга
Карши шахри якинидаги
Хонобод аэродромидан фойдаланишга рухсат этилган 2001 йилда хам, бугун
хам узининг мустакил сиёсатини олиб бормокда. Биз хеч качон, такрор
айтаман, хеч качон, канчалик буюк булмасин, бирор-бир мамлакатнинг
сиёсий таъсирига берилмаганмиз»
[78]
.
Андижон вокеаларига келганда, албатта
Узбекистон рахбарияти
АКШнинг Андижон вокеаларига нисбатан билдирган муносабати ва халкаро
комиссия киритиш тугрисидаги ташаббусини миллий манфаатларимизга зид
эканлигини таъкидлади. Шу нуктаи-назардан икки давлат уртасидаги расмий
муносабатларда танаффус даври бошланди. Бунинг иккинчи тарафи
Узбекистоннинг бу вокеалар ортида гарбий кучлар борлигини тез орада
пайкаганлиги ва исботлаганлигига бориб такалади. Мазкур танаффус
боскичнинг энг юкори нуктаси Америка харбийларининг Карши-Хонобод
базасидан чикиб кетиш даврига тугри келади. Бу жараён купчилик
томонидан Узбекистоннинг Андижон вокеалари учун АКШга билдирган
жавоби тарзида бахоланган булса-да, аслида бу тугри эмас. Афгонистондаги
харбий харакатларнинг энг жадал палласи якунланган 2002
йилдан бошлаб
Узбекистон АКШдан Хонобод базасини бушатишни талаб этаётган эди.
2006 йил хар икки давлат учун муносабатларнинг янги боскичини
бошлаш олдидан сокинлик ёки танаффус даври булганлигини таъкидлаш
мумкин. Аммо бу даврда АКШ давлат департаментининг юкори лавозимли
вакилларидан Р.Баучер ва Э.Фейгенбаумларнинг Узбекистонга килган
ташрифи АКШ узининг Марказий Осиёда олиб борган сиёсатида йул куйган
хатоларини тан олганлигини намоён этди. Айникса, 2007 йилнинг март ойида
Узбекистонга ташриф буюрган АКШ давлат котибининг Марказий ва
Жанубий
Осиё
буйича
департаменти
бошлигининг
уринбосари
Э.Фейгенбаум, бу хатони очикдан очик тан олган холда шундай узади:
«…Турли куринишларда ташкаридан амалга оширилган кучли тазйикларга
карамасдан, Марказий Осиё давлатлари уз суверенитетини
саклаб колишда
мисли курилмаган жасорат курсатдилар.
Биз Марказий Осиё давлатларини кимнингдир шахмат тахтасидаги
доналар сифатида асло кабул килмаймиз. Аксинча, улар бизнинг энг
ишончли хамкорларимиздир. Биз бундан кейин иктисодий хамкорликкка
ургу беришимиз ва кучайтиришимиз лозим…». АКШ ташки ишлар
вазирлигининг юкори лавозимдаги бу ходими Узбекистонга килган ташрифи
чогида АКШнинг Тошкентдаги элчихонасида берган матбуот анжуманида
хам, кейин Вашингтонда кАКШ-Козогистон Тадбиркорлар Ассоциасцияси ва
«Узбекистон АКШ савдо палатаси»га йуллаган маърузасида хам бу фикрини
такрорлади.
2007 йилдан бошлаб Узбекистон - АКШ муносабатларида янги давр
бошланиши эхтимоли мавжуд.
Do'stlaringiz bilan baham: