Тақризчилар: Ўзбекистон Давлат Жисмоний тарбия Институтининг пфд, профессор Ф. А. Керимов; твпктмои амалий фанлар кафедрасининг мудири профессор. Ф. Хўжаев Масьул

Жисмоний тарбия воситаларига умумий характеристика. ХХ асминг техника тараққиёти даврида жисмоний тарбия ва спортга катта ўрин ажратилмоқда. Инсон саломатлиги жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланишида ажралмаган ҳои бўлиб қолди.
Чунки техник тараққиёт даврида инсоният жисмоний меҳнатдан озод бўлиб, турли касалликларга чалинмоқда.
Шундай екан, аҳолининг, айниқса, болаларнинг жисмонан ва ҳар томонлама уйғун ривожланиши учун қандай жисмоний тарбия воситаларидан фойдаланишимиз мумкин? Жисмоний тарбия воситалари ҳаракат кўникма ва малакаларини амалга ошириш йўлида хизмат қилаётган методларни муваффақияфли амалга оширишда ишлатиладиган жисмоний машқлар, табиатни соғломлаштирувчи кучлари, гигиеник омиллар воситаларидир.
Маьлумки, жисмоний тарбия қадимдан мавжуд бўлиб, инсон ҳаёти билан чамбарчас ривожланиб келган. Инсон жисмоний тарбия учун воситаларини вужудга келтирган - гигиеник омиллар, табиатнинг соғломлаштириш кучлари, жисмоний машқлар (4-жадвал).
Инсоннинг жисмоний ривожланишига турли ҳаракатлар ҳам таьсир етади (меҳнат, расм солиш, кийиниш, шартсиз рефлекс, массаж ва бошқалар). Улар соғлиқни мустаҳкамлаш, организмни ҳар томонлама я гармоник ривожлантириш, ҳаётга зарур бўлган ҳаракат кўникма ва малакаларини ошириш, жисмоний такомиллаштиришни юқори поғонага кўтариш мақсадида фойдаланилади. Лекин фақат комплекс ҳолда ҳамма жисмоний тарбия воситалари қўлланилса, шундагина юқорида кўрсатилган вазифаларга тўла жавоб бериш мумкин, чунки ҳар бир восита организмга ҳар хил таьсир етади. Бу воситалар даволаш ва профилактика мақсадларида ҳам кенг қўлланилади.


ЖИСМОНИЙ МАШҚЛАР ТАВСИФИ

Жисмоний машқларни муайян белгиларига кўра гуруҳ ва кичик гуруҳчаларга тақсимлаш мумкин. Турли жисмоний машқлар кўплаб ўхшаш белгиларга ега. Машқларни гуруҳлашга имкон берадиган асосий белгини аниқлаш муҳим. Бу белги педагогик жиҳатдан аҳамиятли бўлиши лозим. Турли белгиларга кўра тузилган таснифлар кўплаб амалдаги жисмоний машқлар билан танишишга, улардан зарарларини қўйилган вазифаларга мувофиқ танлашга, дарслик ва қолланмалардан зарур машқлар таснифини тез топишга ёрдам беради.

Айниқса, умумий таснифлар асосида жисмоний тарбия воситаларининг тарIXий шаклланган тизими ва методлари ётади: гимнастика, ўйинлар, спорт, туризм. Бу гуруҳламинг ҳар бири ўзига хос аҳамиятга ега ва улар янада кичик тасниф гуруҳчаларига бўлинади.
Гимнастика жисмоний тарбия тизимида катта ўрин тутади. У соғломлаштириш ёки умумривожлантиравчи турларга бўлинади.
Гимнастиканинг қуйидаги ўзига хос хусусиятлари мавжуд: гавданинг турли қисмлари, айрим бўгимлари ва улар фаолиятининг турли томонлари ва ҳолатига талаб таьсир етиш (мускулларнинг бўшашига, чўзилишига ва бошқалар): жисмоний юкламани тақсимлаш имконияти; спорт анжомлари ва спорт иншоотларидан фойдаланиш; машқларни мусиқа жўрлигида ўтказиш;_; машқларнинг ранг-баранглиги. Гимнастиканинг бу хусусиятлари ундан хилма-хил вазифаларни ҳал етиш учун барча ёшдаги саломатлиги, жисмоний тайёргарлиги турлича бўлган кишилар билан ўтказиладиган машғулотларда фойдаланиш имконини беради.