-

154-rasm. Prostata bezi va urug‘ pufakchalari.

1–ductus deferens; 2–ampulla ductus deferentis; 3–ductus ejaculatorius teshigi; 4–sinus prostaticus; 5–crista urethralis; 6–pars membranacea urethrae; 7–colliculus seminalis; 8–utriculus prostaticus; 9–prostata; 10–urethra (pars prostatica); 11–ductus ejaculatorius; 12–ductus excretorius; 13–vesicula seminalis.

U r u g‘ p u f a k ch a l a r i (vesiculae seminales) bir juft, usti notekis, uzunligi 5 sm, kengligi 3 sm keladigan xaltacha bo‘lib, ishlab chiqargan suyuqlik siydik chiqarish yo‘lini spermatozoidlar uchun tayyorlab beradi. Aks holda moyakdan kelayotgan urug‘ siydik yo‘lidan o‘ta turib otalantirish va harakatlanish xususiyatini yo‘qotadi.

Urug‘ pufakchalarining devori ichki tomondan katak-katak joylashgan shilliq qavat, o‘rta – muskul qavat va ustki –biriktiruvchi to‘qimali qavatdan tuzilgan. Urug‘ pufakchalarining ostki o‘tkirlashgan qismi ingichka va kalta chiqaruv yo‘liga (ductus excretorius) o‘tib, ductus deferens bilan birikkan.

B u l b o u r e t r a l b e z l a r – glandulae bulbourethrales siydik chiqarish kanali so‘g‘oni bezlari yoki Kuper bezlari, yumaloq, kattaligi no‘xatdek bir juft bez bo‘lib, siydik chiqarish yo‘lining parda qismida, olat so‘g‘oni (bulbus penis) ning ustida joylashgan. Bezlarning ingichka naychalari olat so‘g‘onining ichidan o‘tib, siydik chiqarish yo‘liga ochiladi. Bezlar suyuqligi siydik chiqarish yo‘lining devorini siydik ta’siridan saqlaydi.

P r o s t a t a b e z i (prostata, 339, 340-ras mlar) qovuq tagida siydik chiqarish kanalini o‘rab joylashgan. Tarkibida bez epiteliysidan tashqari silliq muskul tolalari va biriktiruvchi to‘qimalar ham uchraganligi sababli bu muskulli bez a’zo hisoblanadi. Prostata bezi qizg‘ish rangda bo‘lib, katta odamlarda uzunligi 3 sm, kengligi 4 sm, og‘irligi taxminan 20 g. Uning tarkibi 30–50 bezchalar yig‘indisidan iborat. Ularning sekret chiqarish naychalari siydik chiqarish kanalining prostata bezi ichidan o‘tgan qismiga ochiladi.

Prostata bezi shakli bo‘yicha kashtanni eslatadi, uning kengroq tomoni (asosi) –basis prostatae qovuqqa qaragan, toraygan cho‘qqisi – apex pastga, siydik-tanosil diafragmasiga qaragan. U uncha aniq bo‘lmagan ikki bo‘lakka – lobus dextera et sinistera ga bo‘lingan. Ular o‘zaro ponasimon lobus medius bilan bog‘langan bo‘lib, bez siqig‘i – isthmus prostatae deb yuritiladi, bu yerda urug‘ chiqaruvchi yo‘llar joylashgan.

Prostata bezi ishlab chiqaradigan suyuqlik spermatozoidlarni suyultirib, harakatini faollashtiradi va o‘z tarkibida gormonlarga yaqin bo‘lgan prostaglandin moddalarini saqlaydi. Bez muskullari siydik chiqarish kanalining prostata qismini siqib turish vazifasini bajaradi.

S p e r m a (sperma) – urug‘, moyaklar bo‘lakchalarida joylashgan burama kanalchalarda odam balog‘atga yetgandan keyin ishlanadi. Yetilgan urug‘ to‘g‘ri kanalchalardan moyak to‘riga, undan urug‘ chiqarish kanalchalariga, ulardan urug‘ tizimchasi orqali urug‘ otuvchi yo‘lga o‘tadi, so‘ngra siydik chiqarish kanalining prostata qismiga ochiladi. Balog‘atga yetgan odamda, uning jinsiy jihatdan faol bo‘lgan davrida urug‘ hujayralari – spermatozoidlar moyakdan doimiy yetishib turadi.