-

153-rasm. Moyak va moyak ortig‘i (kesilgan).

1–funiculus spermaticus; 2–caput epididymidis; 3–sinus epididymidis; 4–lobuli testis; 5–septula testis; 6–tunica albuginea; 7–tunica vaginalis testis (lamina viseralis); 8–tunica vaginalis testis (lamina parietalis); 9–fascia spermatica interna; 10–mediastium testis; 11–cavum serosum; 12–plexus pampiniformis; 13–ductus deferens.

Mana shunday murakkab tuzilgan kanalchalar sistemasida faqat buralma urug‘ naychalarigina urug‘ ishlab chiqaradi va erkak jinsiy gormonlarini hosil qiladi, qolgan kanalchalar esa ana shu urug‘ni olib chiqib ketish hamda uni shilliq moddalarga boyitish vazifasini o‘taydi.

Gormon (testosteron) ikkilamchi jinsiy belgilar, jinsiy a’zolarning normal rivojlanishini ta’minlaydi.

M o ya k o r t i g‘ i – epididymis (338-rasm) shisha retortaga o‘xshash bo‘lib, uning bir oz kengaygan bosh qismi – caput epididymidis, o‘rtasidagi tana qismi – corpus epididymidis va pastki uchi ingichkalashgan dum qismi – cauda epididymidis tafovut qilinadi. Moyak ortig‘ining yagona yo‘li nihoyatda egri-bugri bo‘lib, chigal hosil qilib joylashgan, uning uzunligi 4 m ni tashkil qilishi mumkin.

U r u g‘ ch i q a r i sh y o‘ l i (ductus deferens) qon tomir va nervlar bilan birgalikda biriktiruvchi to‘qimali parda bilan o‘ralib, urug‘ tizimchasi sifatida chov kanali orqali qorin bo‘shlig‘iga o‘tadi. Bu yerda urug‘ chiqarish yo‘li qon tomirlardan ajralib, chanoq bo‘shlig‘ining yon devoriga tomon yo‘naladi. Qovuq tagiga yetganda kengayib, ampula (ampula ductus deferentis) hosil qiladi va ductus excretorius bilan qo‘shiladi, so‘ngra urug‘ otuvchi yo‘lni (ductus ejaculatorius) hosil qiladi. Bu yo‘l prostata bezi orasidan o‘tib, siydik chiqarish kanalining urug‘ do‘mboqchasi asosida ochiladi.

Urug‘ chiqarish yo‘lining uzunligi 40–45 sm, devori ichki– shilliq parda (tunica mucosa), o‘rtasidagi muskul parda (tunica muscularis) va tashqi – biriktiruvchi to‘qimali parda (tunica adventitia) dan tuzilgan.

U r u g‘ t i z i m ch a s i (funiculus spermaticus) urug‘ chiqarish yo‘li (ductus deferens), moyakni oziqlantiruvchi arteriya qon tomiri, ulardan ketuvchi vena, limfa tomirlari va nervlarning birga ichki urug‘ fasciyasi o‘ramidan vujudga keladi. Urug‘ tizimchasi moyakdan chov kanali orqali qorin bo‘shlig‘iga o‘tadi. Qorin bo‘shlig‘ida qon tomirlari va nervlardan ajralgan holda urug‘ otuvchi (ductus ejaculatorius) kanalchalarga o‘tadi.