-

MOYAKLAR

(153,154-rasmlar)

Moyaklar – testis (tuxum) bir juft bo‘lib, yorg‘oq ichida joylashgan. Moyaklar tanosil a’zolari ichida erlik urug‘i – spermatozoid va erkaklik gormoni ishlab chiqarishi bilan erkaklarning asosiy jinsiy bezi bo‘lib, alohida o‘rin tutadi.

Moyakning ikki oxiri – extremitas superior va extremitas inferior tafovut qilinadi. Moyakning ikki qirg‘og‘i – margo anterior va posterior uning ikki facies medialis hamda lateralis yuzasini o‘zaro ajratib turadi. Odatda, chap moyak o‘ng moyakka nisbatan bir oz pastroqda joylashgan. Moyakning orqa qirg‘og‘iga moyak ortig‘i epididymis va urug‘ chiqarish yo‘li funiculus spermaticus birikkan.

Moyak ustini yaxshi pishgan tuxumga o‘xshash yaltiroq oqsil parda – tunica albuginea o‘rab turadi. Pardaning ichki tomonidan moyak ichiga o‘sib kirgan to‘siqlar (septula testis) uni alohida (250–300) bo‘laklarga – lobuli testis ajratadi. Fibroz to‘siqlar – septula testis keng yoyilgan yelpig‘ichga o‘xshab moyak ko‘ksi – mediastinum testis sohasidan tarqalgan, uning ikkinchi tomoni esa tuxum devoriga birikkan. Har bir bo‘lakcha ichida urug‘ ishlab chiqaradigan 3–4 tadan buralma kanalchalar – tubuli seminiferni contorti bo‘lib, ular mediastinum tomonga yaqinlashganda kalta to‘g‘ri urug‘ kanalchalari (tubuli seminiferi recti) ga davom etadi. Garchi buralma kanalchalar ichida spermatogenez – urug‘ hujayralarining takomili sodir bo‘lsa-da, ushbu kanalchalar orasida erkaklar jinsiy gormonini ishlab chiqaruvchi hujayralar ham joylashgan. To‘g‘ri kanalchalar moyak oralig‘i sohasida o‘zaro qo‘shilib, moyak to‘ri – rete testis ni hosil qiladi. Kanalchalar to‘ridan 12–16 ta urug‘ chiqarish naychalari – ductuli efferentes testis ajraladi va moyak ortig‘ining boshchasi tomon yo‘naladi. Urug‘ chiqarish naychalari moyak ortig‘ining yagona yo‘li – ductus epididymidis ga birikadi. Ushbu kanal bir necha marta buralgan bo‘lib, urug‘ chiqarish yo‘li – ductus deferens ga bevosita davom etadi.