Tadqiqotlari

11 – BOB. BOB INTERNET TARMOG‘IDA 
MARKETING TADQIQOTLARI 
O‘TKAZIShNI TAShKIL ETISH 
 
11.1. Internetning rivojlanishi va marketing 
tadqiqotlaridagi o‘rni 
 
Internet  inglizcha  -“Internet”  –  umumjahon 
kompyuter  tarmoqlarining  birlashgan  tizimi  deb  nomlanadi.  U  ma’lumotlar  paketiga 
yo‘naltirilgan IP protokolidan foydalanuvchi qurilmadan iborat.
 
 
Internetning paydo bo‘lishi va rivojlanishi ko‘plab yondosh va turdosh sohalar 
yutuqlari  bilan  uzviy  bog‘liq.  Bu  tarmoq  texnologiyalarining  rivojlanishi,  operatsion 
tizimlarning takomillashuvi, dasturlash tillarining rivojlanishi va hokazolardan iborat. 
Qirq  yildan  ortiq  rivojlanish  tarixi  davomida  Internet  ko‘plab  hodisalarni  boshidan 
kechirdi. Ularning asosiylari haqida quyida qisqacha to‘xtalib o‘tamiz. 
Global 
tarmoqning 
vujudga 
kelishi. 
Internetning 
Vatani 
AQSh 
hisoblanadi. 
U 
o‘tgan 
asrning 
oltmishinchi  yillari  oxirida  ARPANET 
(Advanced  Research  Project  Agency 
Network) 
paketlar 
kommutatsiyasi 
tarmoq 
loyihasidan 
kelib 
chiqqan. 
Dastlab  Internet  bir-biridan  uzoqlikda 
joylashgan kompyuterlar o‘rtasida aloqa o‘rnatish maqsadida ishlab chiqilgan hamda 
axborot  saqlash  va  tarqatishning  ko‘plab  muqobil  yo‘llariga  ega  markazlashmagan 
hududiy  taqsimlangan  tarmoq  sifatida  ko‘zda  tutilgan.  Bu  AQSh  Mudofaa  vazirligi 
kompyuterlari  o‘rtasida  ishonchli  aloqa  o‘rnatishi,  harbiy  harakatlar,  masalan,  atom 
bombasi portlashi natijasida ham tarmoqning ishdan chiqmasligini ta’minlashi taxmin 
qilingan. 
World Wide Web.  Biznesning, xususan, elektron tijoratning rivojlanish nuqtai 
nazaridan Internet tarixidagi eng muhim hodisalardan biri, gipermatnli texnologiyaga 

---

 
237 
 
asoslangan  «jahon  o‘rgimchak  to‘ri»  –  World  Wide 
Web (WWW) muhitini yaratish hisoblanadi.  
World  Wide  Web  tarixi  1989  yilning  mart 
oyida  boshlangan  bo‘lib,  bunda  Tim  Berns  Li  (Tim 
Bernes  Lee)  yuqori  energiyalar  fizikasi  sohasida 
qo‘shma 
tadqiqotlar 
o‘tkazish 
uchun 
telekommunkatsiya  muhit  loyihasi bilan chiqdi. 1991 
yilda  esa  Shveysariyada  joylashgan  Yevropa  amaliy  fizika  laboratoriyasi  (CERN) 
butun dunyoga  World Wide Web yangi global axborot muhitining yaratilgani haqida 
xabar qildi. 
Hujjatlarni  formatlash  uchun  vositalar  to‘plamini  ifodalovchi  gipermatnli  til 
(Hypertext Markup Language, HTM ) yordamida WWW to‘ri Internetda matn, tasvir 
va ovoz shaklida mavjud bo‘lgan ulkan hajmli barcha axborotlarni bir qilib bog‘ladi. 
WWW  va  web-sahifalarni  ko‘rib  chiqish  uchun  dasturlar  –  brauzerlarning 
paydo  bo‘lishi  Internetdan  foydalanuvchilarga  ular  ilgari  MS  Windows  turidagi 
grafik  «qobiq»lar  bilan  ishlash  davomida  olgan  tajriba  va  ko‘nikmalaridan 
foydalanish  imkonini  berdi.  Bunda  tasvir,  matn  va  boshqa  shakldagi  axborotlarni 
bitta  hujjatga  joylashtirish  shart  bo‘lmay  qoldi.  Hujjatning  tarkibiy  qismlari, 
shuningdek,  uning  bo‘limlari  turli  web-serverlarda  saqlanishi,  hujjat  tuzilmasida 
joylashtirilgan URL-ko‘rsatkichlar yordamida esa bog‘lanishi va gipermatnli hujjatni 
tashkil qilishi mumkin.
 
 
Marketing  tadqiqotlari  zamonaviy  korxonalar  marketing  axborot  tizimining 
asosiy vositalaridan birini ifodalaydi.  
Bozorni  tadqiq  etish,  iste’molchi  did-istaklarini  tahlil  qilish,  sotuvni  bashorat 
qilish,  reklama  samaradorligini  baholash  kabi  ko‘plab  vazifalar  faqat  ular 
yordamidagina hal etilishi mumkin. Internet barcha bilimlar sohasida ulkan hajmdagi 
axborotlarni  qamrab  olgan,  jahondagi  yetakchi  kompaniyalar  va  iste’molchilarning 
keng  qatlamlarini  aks  ettiruvchi  o‘ziga  xos  muhit  sifatida  marketing  tadqiqotlarini 
o‘tkazish uchun samarali foydalanilishi mumkin.  

---

 
238 
 
Yuqoridagi 
boblarda 
ta’kidlaganimizdek, 
marketing 
tadqiqoti 
bu 
kompaniyaning  tijorat  faoliyatida  operativ  va  strategik  qarorlar  qabul  qilish  uchun 
axborot izlash, to‘plash, qayta ishlash va tayyorlash jarayonidir. 
Samarali marketing tadqiqotlari beshta bosqichdan iborat (5.1-rasm).