Tadqiqotlari

"Iste’molchining yetti huquqi". 
1.Raqobatlashuvchi  narxlar  bo‘yicha  takliflar  yetarli  va  iste’molchiga  monopol 
ta’sir  cheklangan  sharoitlarda  o‘zining  asosiy  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  tovarni 
tanlash huquqi.  
2.Tovarning xavfsiz bo‘lishi va sotuvchi (ishlab chiqaruvchi) taklifiga aynan mos 
ishlashi huquqi.  
3.Tovarning  eng  muhim  xususiyatlari,  sotuv  usullari,  kafolatlar  va  iste’molchiga 
to‘g‘ri qaror qabul qilishga yordam beruvchi boshqa ma’lumotlarni olish huquqi.  
4.Sifatsiz tovarlardan himoyalanish va ulardan foydalanish natijasida  yetkazilgan 
zararni qoplash huquqi.  
5.O‘z  manfaatlarini  himoya  qilishda  davlat  va  jamoatchilik  organlari  tomonidan 
qo‘llab-quvvatlanish huquqi.  
6.Iste’molchiga qaror qabul qilishni yengillashtiruvchi turli bilim va ko‘nikmalar 
olish huquqi.  
7.Sog‘lom turmush tarzi uchun xavf solmaydigan sog‘lom atrof-muhit huquqi.  
Iste’molchining  talabiga  binoan  ishlab  chiqaruvchi  va  sotuvchi  darhol  sifatsiz 
tovarni almashtirib berishga  majbur.  Tovar  sifatini qo‘shimcha tekshirish zarur bo‘lgan 
hollarda  tovarni  almashtirib  berish  e’tiroz  bildirilgan  kundan  boshlab  20  kun  ichida 
amalga oshirilishi lozim. Sotuvchida ayni paytda zarur tovar bo‘lmagan hollarda tovarni 
almashtirib berish bir oy muddat ichida amalga oshirilishi lozim.  
O‘z  huquqlarini  himoya  qilish  uchun  iste’molchiga  sudga  murojaat  etishi 
mumkin.  
Korxona qaysi bozorda faoliyat ko‘rsatayotganligidan qat’iy nazar yodda tuting. 
Xaridorlar bilan munosabatlarni yo‘lga qo‘yishda quyidagi qoidalarga amal qilish 
zarur:  
➢
 
iste’molchi korxonaga murojaat etuvchi eng muhim shaxs; 
➢
 
iste’molchi  korxonaga  emas,  balki  aksincha,  korxona  iste’molchiga  bog‘liq 
bo‘ladi; 
➢
 
iste’molchi  korxona  ishiga  xalaqit  bermaydi,  u  korxona  faoliyatining  asosiy 
maqsadi hisoblanadi; 
➢
 
iste’molchi bilan bahslashmaydilar; 

---

 
235 
 
➢
 
iste’molchi  korxonaga  o‘z  istaklarini  bildiradi.  Korxonaning  ishi  ushbu 
istaklarni o‘ziga va iste’molchiga foyda keltirish maqsadida bajarishdan iborat. 
Xaridga qulay reaksiya bo‘lishi usun turli mexanizmlardan foydalaniladi:  
➢
 
qo‘shimcha, jumladan, bepul xizmatlar taqdim etish; 
➢
 
sifatsiz  tovarni  hnch  qanday  gap-so‘zsiz  boshqa  tovarga  almashtirib  berishni 
kafolatlash (buning uchun pul tushumining 5-20% hajmida zaxira fondi saqlanadi); 
➢
 
mijozlar bilan tunu-kun ishlovchi maxsus xizmatni tashkil qilish; 
➢
 
doimiy mijozlarga chegirmalar taqdim etish. 
Iste’molchi  tovarni  xarid  qilishda  ishlab  chiqaruvchini;  sifat  standarti  va  asosiy 
iste’mol xususiyatlari ro‘yxatini; oziq-ovqat mahsulotlarining tarkibi, kaloriyaligi, ularda 
salomatlik uchun zararli moddalarning mavjudligi va ayrim kasalliklarda iste’mol uchun 
yaroqsizligini;  ishlab  chiqarilgan  sana  va  yaroqlilik  muddatini  bilishga,  shuningdek, 
sifatsiz  tovarni  xuddi  shunday  boshqa  tovarga  almashtirib  berish  yoki  yetkazilgan 
zararni qoplashni talab qilishga haqli.