Tabiiy ofatlar chogida xatti xarakatlar

Sellar va Kchkilar.
режага
Sel-bu jala, muzliklarning jadal erishi yoki mavsumiy qor tushishi, shuningdek dengiz va kllar, pirilishlar, zilzila oqibatida tog’li daryolar irmoqo’l arida tsatan xosil bo’luvchi vaqtinchalik loyli yoki loyli-toshli oqimdir.
Katta miqdor va yuqori tezlikda xarakatlanayoo’tib, sellar binolar, yllar, gidrotexnik va boshqa inshoatlarga talofat yetkazadi, aloqa va elektr uzatish liniyalarini izdan chiqaradi, bog’larni nobud qiladi, xaydaladigan yerlarni yuvib ketadi, insonlar va xayvonot olamini xalokatga duchor etadi. Bunday xollarda xabardor qilish va ogoxlantirish uchun vaqt juda kam-faqat n daqiqa, kam xolatlarda bir necha soat qoladi.
Kchkilari - qiyalik bylab pastga qarab z og’irligi ta’sirida yuzaki uchastkalarning sirg’alib kelishidir. Ular turli sababo’lar (suvlarning yuvib ketishi, yog’ingarchilikni xaddan ziyod kp bo’lgani oqibatida namlik xosil bo’lishi, ularni mustaxkamliligi sustlashuvi, yer osti suvlari, davriy silkinishlar, xo’jalik faoliyatini ongli tarzda olib bormaslik oqibati) natijasida yer massasining notengligi buzilishi orqasidan kelib chiqadi.
Kchkilar axoli punktlarini bzishi, qishloq xjaligiga shikast yetkazishi transport kommunikatsiyalari, truba quvirlar, aloqa va elektr zatish liniyalari, gidrotexnik inshoatlariga talofat yetkazishi mumkin. Bundan tashqari, ular vodiyni tsib qyib, uyumli kllar xosil qilishi va toshqinlarga sabab bo’lishi mumkun.
Axolini ishonchli ximoyalashni uyushtirish bo’yicha choralarni z vaqtida qabul qilishda axolini kelayotgan fojiadan xabardor etish va xavfli tumandan evakuatsiya qilinish va yoki qayerda jon saqo’l ash joyini ko’rsatish imkonini beruvchi aniq ishlaydigan boxabar etish tizimi muxim axamiyat kasb etadi.
Sel oqimi yoki kchki xavfi tug’ilganida va vaqt bo’lsa, axolini xavfli xududdan xavfsiz tumanga kuchiriladi; evakuatsiya piyoda taro’tibda va transport kmagida amalga oshiriladi. Insonlar bilan birga moddiy boyliklar xam olib tiladi, qishloq xo’jaliki chorvasi xavfsiz joyga xaydaladi.
Axolini yaqinlashib kelaetgan sel oqimi yoki boshlangan kchkidan ogox etilganda, shuningdek ularning dastlabki xosil bo’lish belgilari sezilganda, binoni darxol tark etish, atrofdagilarni xavfdan ogox etish va xavfsiz joyga chiqish lozim. Binoni tark etayoo’tib, pechlarni uchirish, gaz ko’ranlarini tambalab, svet va elektr asbobo’larini umuman uchirib tashlash kerak. Bu yong’inlar chiqishini oldini olishga kumak beradi.
Sel oqimlari va kchqilar antsat xosil bo’lganida jiddiy xavf tugdiradi. Bu xolatda barchasidan daxshatlisi xavotirlanish, chchishdir.
Xarakatlanayotgan sel oqimi kimgadir ziyon yetkazgan taqdirda jabrlanganga mavjud vositalar yordamida o’tibbiy yordam Ko’rsatmoq maqsadga muvofiq. Shestlar, arqonlar yoki dor arqonlar shunday vositalardan sanalib, qutqaruvchi tamonidan jabrlanuvchiga zatiladi. Oqimdan oqim qutqarish ynalishi bo’yicha uni chetga sekin-asta yaqinlashayotganida amalga oshiriladi.
Kchkilarda insonlarni yer bosib ketishi, agdarilayotgan jismlar, qurilish konstruktsiyalari, daraxtlar ularga zarba va shikast yetkazish extimollari bor. Bunday xollarda jabrlanuvchilarga zudlik bilan yordam ko’rsatish, zarurat bo’lsa, ularga sun’iy nafas berish lozim.