Standartlari

6.3-masala. Kompaniya 20 000 sh.b. ga mualiflik huquqini sotib oldi. Shartnoma shartlariga ko‘ra kompaniya ushbu huquqdan 4 yil mobaynida foydalanadi.
Foydalanish muddati ( 4 yil ) dan keyin shunga o‘xshash mualiflik huquqining joriy bozor qiymati 6 000 sh.b. ga teng.
Ushbu summa mualiflik huquqining tugatish qiymati sifatida qabul qilinishi mumkin. 4 yildan keyin kompaniya NMA ni sotib yubordi.qo‘shimcha sotish xarajatlari yuzaga kelmadi.

Masalaning sharti:

1. 
   NMA ning amortizatsiyalanadigan qiymati va yillik amortizatsiya summasini aniqlash
   
2. 
   Ushbu xo‘jalik muomalalari bilan bog‘liq buxgalteriya yozuvlarini rasmiylashtirish.
   

Ko‘rsatkichlar	FZX/ BB	DT	KT

2. mavzu. Tushum (18-son MHXS). Foyda solig‘i (12-son MHXS). Qarzlar bo‘yicha xarajatlar (23-son MHXS)

7.1- masala. MXXS xam BXXS Ham to‘lanishi dargumon debitorlik qarzlari bo‘yicha rezerv tuzishni nazarda tutadi.

Masalaning sharti:

«Spektor» kompaniyasi dargumon debitor qarzlar bo‘yicha 2016 va 2017 yillarda rezerv tashkil qilmagan.2017 yildan esa MXXS ga o‘tishni rejalashtirgan.
MXXS maqsadlari uchun kompaniya debitorlik qarziniqadrsizlanishi nuqtai nazaridan taxlil qilmoqda. Debitorlik qarzi va rezerv summasini hisoblab chiqishda qo‘llanila- digan stavkalar strukturasi quyida keltirilgan.

Ko‘rsatkichlar	Debitorlik qarzi qoldig‘i		Rezervlashtirish stavkasi
	31.12.16 y	31.12.17 y	31.12.16 y	31.12.17 y
muddati o‘tmagani	14 880	15 879	0 %	0 %
muddati o‘tgan qarzdorlik
1 kundan 30 kungacha	2000	5000	5%	10%
31 kundan 90 kungacha	1200	3000	25%	30%
91 kundan 180 kungacha	500	1000	50%	50%
181 kundan yuqori	1300	20	100%	100%

Masalaning sharti: Dargumon debitorlik qarzlari bo‘yicha rezerv summasini aniqlang va rezerv tashkil qilish bo‘yicha tegishli buxgalteriya yozuvlarini rasmiylashtiring.

Masalani yechimi:

1. 
   2016 y uchun dargumon debitorlik qarzlari bo‘yicha rezerv summasini aniqlash
   

Ko‘rsatkichlar	31.12.2016 y	Rezervlashtirish stavkasi	MHXS bo‘yicha rezerv
muddati o‘tmagani
muddati o‘tgan qarzdorlik
1 kundan 30 kungacha
31 kundan 90 kungacha
91 kundan 180 kungacha
181 kundan yuqori
Jami

2. 
   2016 y uchun MXXS ga asosan dargumon debitorlik qarzlari bo‘yicha rezerv tashkil ki-lish bo‘yicha buxgalteriya yozuvi
   

3. 
   2017 y uchun dargumon debitorlik qarzlari bo‘yicha rezerv summasini aniqlash
   

Ko‘rsatkichlar	31.12.2017 y	Rezervlashtirish stavkasi	MHXS bo‘yicha rezerv
muddati o‘tmagani
muddati o‘tgan qarzdorlik
1 kundan 30 kungacha
31 kundan 90 kungacha
91 kundan 180 kungacha
181 kundan yuqori
Jami

4. 
   2014 y uchun MXXS ga asosan dargumon debitorlik qarzlari bo‘yicha rezerv tashkil ki-lish bo‘yicha buxgalteriya yozuvi
   

7.2- masala.

Kompaniya mijozlariga sotilgan maxsulotlarining barchasiga sotish sanasidan boshlab 2 yillik ka-folat taqdim qiladilar.Sotish xajmi 2012 yili - 1500 dona, 2013 yili -2100 donani tashkil qil-gan. Bir dona sotilgan maxsulot uchun kafolatli tamirlash xarajatlari 1 000 so‘m, extiyot qismlar uchun 2000 so‘mni tashkil qiladi.Taxlil, maxsulot sotilgach, kafolatli tamirlash uchun o‘rtacha 1- yili xaridorlarning 10%, 2 - yili esa 5 % murojaat qilayotganligini ko‘rsatgan.
Kompaniya 2014 yildan MXXS bo‘yicha hisobot tayyorlashga qaror qildi. Kompaniya mutaxassislarining taxliliga ko‘ra 2013 yili sotilgan tovarlarni kafolatli tamirlash bo‘yicha amalga oshiriladigan xarajatlar

1. 
   yilning oxiriga qadar – 60% ni 2- yilning oxiriga qadar - 40 % ni
   

Kompaniya chiqib ketadigan pul oqimlarining sof keltirilgan qiymatini aniqlash uchun 7% li bir yillik va 9 % li ikki yillik bank kredit stavkasidan foydalanadi.
Kafolatli tamirlash uchun rezerv hisoblashda barcha sotuv yilning oxirida amalga oshirilgan deb hisoblash tavsiya etiladi.


Masalaning sharti: Kompaniya malumotlaridan foydalanib kafolatli tamirlash bo‘yicha rezervning diskont qiymatini aniqlang.

Yechim:

Kompaniya 2014 yildan MXXS bo‘yicha hisobot tayyorlashga qaror qildi.Demak, 2013 yil MXXS ga o‘tish sanasi hisoblanadi.

1. 
   Kafolatli tamirlash bo‘yicha 2013 yilga tegishli rezerv summasini aniqlash, ming so‘m
   

	2013	2014	2015
Kafolat parki
2012 y dan
2013 y dan
Xarajatlar
2012 y dan
2013 y dan
Jami xarajatlar
Kafolatli tamirlash bo‘yicha rezerv summasi

2. 
   2013 yili kafolat bilan sotilgan maxsulotlarga bog‘liq holda kutilayotgan pul oqimlari chiqimi quyidagi tartibda aniqlanadi:
   

Yillar	Xisob- kitob	Kutilayot- gan pul to‘lovlari	Diskont-lash stavkasi	Diskont koeffitsiyenti	Keltiril-gan sof qiymat
1- yil
2- yil
JAMI	x		x	x

3. 
   Kafolatli tamirlash bo‘yicha 2016 yil uchun diskontlangan rezerv summasini tashkil qilish bo‘yicha tegishli buxgalteriya yozuvlarini amalga oshirish, ming so‘m
   

7.3- masala.Kompaniya o‘z maxsulotini mijozlariga 3 yillik kafolatli tamirlab berish sharti bilan taqdim qiladi. 2017 yildan boshlab kompaniya tasischilari MXXS bo‘yicha hisobot tuzishga qaror qildilar.
Kompaniya 2016 yili 1 000 000 sh.b. qiymatida maxsulotini sotdi. Tajriba ko‘rsatishiga sotilgan maxsulotning:
90% kafolatli tamirlashni talab qilmaydi
6% ayrim nuqsonlarga ega bo‘lib, uni bartaraf qilish sotish bahosining 30% ni tashkil kiladi
4% muxim nuqsonlarga ega bo‘lib, uni bartaraf qilish sotish bahosining 70% ni tashkil kiladi

Shunga ko‘ra kafolat bo‘yicha xarajatlarni quyidagi tartibda hisoblab chiqish mumkin:

1 000 000 sh.b. * 90 % * 0 q 0 sh.b.
1 000 000 sh.b. * 6% * 30% q 18 000 sh.b.
1 000 000 sh.b. * 4% * 70% q 28 000 sh.b.

Jami 46 000 sh.b.

Kompaniya mutaxassislarining taxliliga ko‘ra 2016 yili sotilgan tovarlarni kafolatli tamirlash bo‘yicha amalga oshiriladigan xarajatlar

2016 yilning oxiriga qadar – 60% ni 2017 yilning oxiriga qadar - 30 % ni
2018 yilning oxiriga qadar- 10 % ni tashkil qiladi.

Hisob kitoblar pul oqimlarini chiqib ketishini ko‘rsatmoqda.

Kompaniya chiqib ketadigan pul oqimlarining sof keltirilgan qiymatini aniqlash uchun 6% li bir yillik va 7 % li ikki va uch yillik obligatsiyalarning diskont stavkasidan foydalanadi.
2016 yili kafolat bilan sotilgan maxsulotlarga bog‘liq holda kutilayotgan pul oqimlari chiqimini
quyidagi tartibda aniqlanadi: