Soha iqtisodiyoti va menejmenti: 1-Ma`ruza Korxonalarning tashkiliy huquqiy asoslari : 1-ma'ruza

x
о
‘jalik yuritishning tashkiliy-huquqiy shaklini
ifodalaydi.
Korxonaning tashkil etilishi va faoliyatining asosiy maqsadi ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni (bajarilgan
ishlar, k
о
‘rsatilgan xizmatlar) iste’molchilarga sotish orqali mumkin b
о
‘lgan maksimal foyda olish, ular asosida
mehnat jamoasi va ishlab chiqarish vositalari egalarining ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlari qondirishdan ibortatdir.
Korxonaning umumiy vazifasi asosida korporativ maqsadlar shakllantiriladi va 
о
‘rnatiladi, ular mulkdorning

---

Soha iqtisodiyoti va menejmenti: 1-Ma`ruza Korxonalarning tashkiliy huquqiy asoslari : 1-ma'ruza
https://moodle.qmii.uz/mod/lesson/view.php?id=637537[3.4.2022 18:32:11]
manfaati, kapital hajmi, korxona ichidagi vaziyat, tashqi muhit bilan belgilanadi va quyidagi talablarga javob
berishi kerak: aniq va 
о
‘lchovli, vaqtga y
о
‘naltirilgan, erishish mumkin va 
о
‘zaro q
о
‘llab-quvvatlanadigan.
1.2.Korxonanaing tashkiliy-huquqiy shakllari
Korxonaning faoliyati k
о
‘plab huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi, ularning asosiylari: 
О
‘zbekiston
Respublikasining “Korxonalar t
о
‘g‘risida”gi qonuniga asosan, korxona ustavi va korxona Nizomi, Ta’sis
shartnomasi bilan munosabatlarini tartibga soluvchi jamoaviy kelishuv.
О
‘zbekiston Respublikasining “Korxonalar t
о
‘g‘risida”gi qonuni korxonani tashkil etish, r
о
‘yxatdan 
о
‘tkazish,
tugatish va qayta tashkil etish tartibini belgilaydi. Amaldagi qonunchilikka binoan korxona egasi yoki mehnat
jamoasining qarori bilan tashkil etilishi mumkin; monopoliyaga qarshi qonunlarga muvofiq boshqa korxonani
majburan ajratish natijasida; bir yoki bir nechta tarkibiy b
о
‘linmani mavjud korxonadan ajratish natijasida,
shuningdek boshqa hollarda.
Amaliyotda korxona faqat Nizom yoki faqat ta’sis shartnomasi asosida, shuningdek, bir vaqtning 
о
‘zida Nizom
va ta’sis shartnomasiga asosan faoliyat yuritish hollari mavjud.
Shuni qayd qilib 
о
‘tish kerakki, korxonaning (huquqiy shaxsning) ta’sis shartnomasi kelishuv asosida tuziladi,
Nizom esa muassis (muassislar) tomonidan tasdiqlanadi. Bitta ta’sischi tomonidan tuzilgan huquqiy shaxs shu
ta’sischi tomonidan tasdiqlangan Nizom asosida faoliyat yuritadi.
Korxona Nizomi
asosiy ta’sis hujjati b
о
‘lib, unda korxonaning tashkiliy-huquqiy shakli, nomi va manzilgohi,
Nizom jamg‘armasining miqdori, daromadlarining tarkibi va taqsimlanish tartibi hamda korxona fondlarini
tashkil qilish tartibi, korxonani tugatish va qayta tashkil qilish tartibi k
о
‘rsatilishi shart. Boshqacha qilib aytganda,
korxona Nizomi uning huquqiy maqomini, huquq va majburiyatilarini belgilab beradi.
Nizomda shuningdek, korxona faoliyat k
о
‘rsatuvchi soha va tarmoq, atrof-muhit va odamlar sog‘lig‘ini
muhofaza qilish kafolati, boshqaruv shakli, hisobga olish va hisobot tizimi ham aks ettirilishi lozim.
Korxona t
о
‘g‘ri va t
о
‘liq tayyorlangan Nizom asosida mahalliy hokimiyat organlarida r
о
‘yxatga olinadi, keyin
esa 
о
‘z muhriga ega b
о
‘lish va bankda hisob raqami ochish huquqini q
о
‘lga kiritadi. 
О
‘z muhri va hisob
raqamiga ega b
о
‘lmagan korxona, huquqiy shaxs hisoblanmaydi va mustaqil korxonalar qatoriga kiritilmaydi.