Ùshmùeyshlik

Web-sayt (inglisshe — Website, web — órmekshi ton, site — orm) — bul bir neshe web-betlerdiú kompyuter tannaginda bir mánzilde birlestirilgen fayllar toplami (Domen ge yaki IP ge iye boladi).


65
5—Informatika, 11 -klass
Domen — bul qanday da bir serverde jaylastinlgan saytqa ahp baratugin mänzil bohp tabiladi.
Bärshe web-saytlar qanday da bir serverde jaylasqan boladi. Negizinde Siz hosting xizmetinen paydalanip, saytiniz maghwmatlarm qanday da bir serverge jaylastirgamnizda saytiniz IP mänzilge iye boladi. Mäselen: 94.100.180.199. Eger domen bohnaganinda jaratilgan web-saytti jüklew ushin brauzerde 94.100.180.199 sanlar jaziladi.
Hosting — bul web-sayt ushun onn ajiratip beriwshi xizmet tun bohp tabiladi.
Ädette domen beriwshi kompaniyalarda da hosting xizmeti boladi. Hosting häm domendi bir kompaniyadan yaki ayinm kompaniyalardan da aliw mümkin. Web-saytlar ushin hosting beriwshi kompaniyalarda ülken kölemdegi arnawh serverler bar. Olar tinimsiz islep tunw arqah web-saytlardiri islewin tämiyinleydi.
Web-dizayn — bul jaratilatugin web-saytlarga texnikahq islew beriw häm xabarlardi sistemah türde qäliplestiriw bohp tabiladi.
Informaciyalar bir-biri menen gipertekstli baylamslar järdeminde web- betlerge tarqatiladi. Bunday betler birgelikte web-saytti quraydi. Web- saytlar Inter nett in birden-bir informaciya ortahginda birlesedi. Bunda web-sayt häm web-betler öz ara här türli usillar menen baylanisadi. Usi birden-bir ortahq World Wide Web (pütkil dünya örmekshi ton) yaki qisqasha WWW delinedi. Web-betlerge gipermüräjat WWW nih tiykargi ozgesheliklerinen biri bohp tabiladi. Qälegen bir hüjjetten basqa bir WWW hüjjetke HTML nih arnawh teglan järdeminde müräjat etiledi. Internette islegen waqitihizda siz web-betlerde gipertekstli müräjatlarga dus kelesiz. Bul tekst fragmentleri kok shriftte häm tömeninen sizilgan boladi. Eger siz usi jaziwdi tishqan tüymesi järdeminde bassahiz, ol avtomat türde basqa web-betke müräjat etedi.
Däslep web-sayt jaratiw ushin tek HTML tilin gana jaqsi özlestirgen qänigeler tärepinen ämelge asinlgan. Usi mashqalani sheshiw maqsetinde, här türli informaciya texnologiyalar oblastindagi kompaniyalar tärepinen zamanagóy programmahq qurallar jaratilgan. Usi programmahq qurallardan paydalanip web-sayt jaratiwdiú bárshe basqishlan HTML tili kodina tayangan halda ámelge asinlgan. Biraq, HTML tiliniñ bárshe abzalhqlarma qaramastan, web-saytti basqanw, waqit ótken sayin jaúa maghwmatlardi qosiwda bir qansha qiyinshihqlarga dus kelindi. Usi qiyinshihqlardi saplastinw maqsetinde jaña programmahq támiyinlew jaratiw islerin baslawga mútájlik sezildi. Bul programmahq támiyinlewler kontentti (maghwmatlardi) basqanw sistemalan (CMS — Content Management System) dep ataladi.
Somñ menen birge, web-sayt jaratiwdi eki túrli usilda ámelge asinw múmkin: statikaliq hám dinamikahq. HTML da jazilgan web-saytlar statikahq halda bolsa, zamanagóy web-saytlar dinamikahq kóriniske iye.
CMS sistemalanmñ tiykargi abzalhq tárepi sonnan ibarat, dinamikahq web-saytlardi añsat jarata ahw hám olardi hár túrli informaciyalar menen tohqtinw imkaniyati bar. Búgingi kúnde, CMS tiykannda qunlgan Dru- pal, PHP-Nuke, WebDirector, NetCat, Slaed, Microsoft CMS, WordPress, PHPShop siyaqh platformalardi misal sipatinda aytip ótiw múmkin.
Tómende Ózbekstan Respublikasi Xahq bilimlendiriw ministrligi web- saytinm tiykargi betinen úzindi keltirilgen (uzedu.uz):

Web-betler jaratiwdiñ tiykan sipatinda súwretlew óneriniñ jaúa túri web- dizaynge tikkeley baylanish bohp tabiladi. Internet dizaynerleri súwret hám súwretleniwler tayarlaw menen sheklenip qalmastan, al tayarlangan súwret hám súwretleniwlerdi tarmaqqa jaylastinw, web-betler arasinda baylamslar ornatiw, tekst, súwretleniw hám súwreüerdiú háreketin ámelge asinw, reñlerdi estetikahq jaqtan duns hám shirayh taúlawga itibar qaratiwi tiyis.
h©J YADTA SAQLAÑ!
Web-sayt jaratiw eki túrli usilda ámelge asinhwi múmkin: statikaliq hám dinamikaliq.
SORAW HÁM TAPSÍRMALAR

1. 
   Web-bet degende neni túsinesiz?
   
2. 
   Internet tarmaginan (uzedu.uz) web-saytti júkleñ hám omñ dizaynin talqilañ.
   

ää ÚYGE TAPSÍRMA

1. 
   Web-sayt degende neni túsinesiz?
   
2. 
   Internet tarmarmaginan (natlib.uz) web-saytti júkleñ hám omñ dizaynin talqilañ.
   

19-SABAQ. WEB-DIZAYN HÁM ONÍÑ BPROGRAMMALÍQ TÁMIYINLENIWI. MACROMEDIA FLASH PROGRAMMAS! JÁRDEMINDE WEB-BET JARATÍW HÁM BEZEW
Bugungi kúni web-betlerdi jaratiw hám olardi bezewde Java Script, Macromedia Dreamweaver, Macromedia Flash siyaqh programmahq qurallardan paydalamladi. Usi programmahq qurallar járdeminde web- bet jaratiw, olarga súwretli, grafikli maghwmatlardi hár túrli usillarda jaylastinw hám animaciyalar jaratiw hám de olardi ornatiw usillan, hawazli maghwmatlardi jaylastinw, web-betlerdi óz ara bir-biri menen baylamstinw siyaqh imkaniyatlarga iye.
Java Script programmalaw texnologiyasi bohp, HTML hújjetlerin jaratiwda qollaniladi. Onda makrobuynq texnologiyasi, yágniy bir neshe buynqti bir makrobuynq formasinda súwretlew keñ qollamlgan.
Java Scriptte arfimetikaliq ámeller Paskal programmasi tili menen birdey bohp, al matematikahq funkciyalar tómendegishe:

Q/s	Funkciya	Waziypasi
1.	Math.abs(a)	a saniniñ modulin esaplaydi.
2.	Math.pow(a,b)	a mñ b dárejesin esaplaydi.
3.	Math.sqrt(a)	a samniñ kvadrat korenin esaplaydi.

4.	Math.cos(a)	a saninin kosinusin esaplaydi.
5.	Math.sin(a)	a saninin sinusin esaplaydi.
6.	Math.tan(a)	a saninin tangensin esaplaydi.
7.	Math.log(a)	a samniû natural logarifmin esaplaydi.

Java Scriptte formalar payda etiw ham matematikaliq esaplaw islerin onnlaw ushin Windows operaciyaliq sistemasimn bioknot tekst redaktonnan paydalanip, HTML kodi ishinde, tiykannan tegi arasinda jaziladi.
1-shimgiw. Java Scriptte ûshmûeyshliktiû maydanin Geron formulasinan paydalanip esaplawshi forma aynasin payda etiw. (S=A/(p(p-a)(p-b)(p-c) ), p=(a+b+c)/2, a,b,c — ùshmûeyshlik târepleri uzinliqlan).
Onnlaw:

1. 
   . Bioknot tekst tedakton jûklenedi.
   
2. 
   .Programmalaw maydamna tômendegi programma kodi jaziladi:
   

size=5>Üshmûeyshliktin maydanm esaplaw

color="ooooff">Üshmùeyshlik târepleri mânislerin kirgiziû:
a kesindi uzinhgi:
b kesindi uzinhgi: 'text" size—’20" name—'târep2">
c kesindi uzinhgi:

reset" value—'Janalaw">

Ùshmûeyshlik maydam