Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

Differensial renta I ning hosil bo'lishi Yer uchast­kasi	Ijtimoiy ishlab chiqa­rish xarajat­lari (so'm)	O'rta­cha foyda (so'm)	Ijti­moiy qiy­mat (so'm)	Yalpi mahsu­lot (tonna)	Mahsu­lotning indivi­dual qiymati (so'm)	Ijti­moiy qiy­mat— bozor narxi (so'm)	Yalpi sotil- gan mahsu­lot (so'm)
Dif­feren­sial renta I (so'm)
A	8000	2000	10000	20	500	500	10000	-
B	8000	2000	10000	25'	400	500	12500	2500
D	8000	2000	10000	30	333	500	15000	5000

Misolimizdagi uch xil yer uchastkalaridan olingan mahsulotning ijtimoiy qiymati bir xil, ya'ni 10000 so'mni tashkil qiladi. Yalpi hosil- dorlik A uchastkasida 20 tonna, B va D uchastkalarda 25 va 30 tonnani tashkil qiladi. Har bir uchastkadan turlicha hosil olinganligi tufayli ularda yetkazilgan mahsulQtlarning individual qiymati ham turlicha bo'lib chiqadi. Ya'ni, A uchastkasida har bir mahsulot birligining qiymati 500 so'm bo'Isa, B uchastkasida 400 so'm, D uchastkasida esa 333 so'mni tashkil qiladi. Qishloq xo'jahgi mahsulotlari sifati yomon uchast- kada yetishtirilgan mahsulot narxida sotiladi (misolimizda 500 so'm). Natijada yomon yer uchastkasi (A) o'zining yakka ishlab chiqarish xarajatlarini qoplash va foyda olish imkoniga ega bo'ladi. O'rtacha (B) va yaxshi (D) yer uchastkalarida esa yomon yer uchastkasi (A)ga nisbatan 2500 va 5000 so'm miqdorda qo'shimcha daromad olinadi. Bu ohngan qo'shimcha daro- mad yerning tabiiy unumdorligi bilan bog'liq boigan differensial renta I ni tashkil qiladi.
Differensial renta II xo'jaliklarni intensiv rivojlantirish, yerning hosildorligini oshirish uchun qo'shimcha xarajatlar sarf qilish bilan, ya'ni qishloq xo'jaligida kimyoviy o'g'itlarni qo'llash, yerlarning melio- rativ holatini yaxshilash, qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash va elek- trlashtirish darajasi bilan bogiiq holda vujudga keladi.
Bu holni biz 13.3-jadvalda shartli misol bilan ifoda etishimiz mumkin.

13.3-jadval