Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

Zagotovkaning materiali. Yuqorida zagotovka turlarini ko’rib chiqilganda eslatib o’tilganidek zagotovka materiali bevosita uni ishlab chiqarish turini belgilaydi. Shuning uchun quyma zagotovkada qo’yim miqdori boshqa tur zagotovkalarga nisbatan yuqori bo’ladi.

Zagotovkaning shakli va o’lchamlari. Zagotovkani shakli murakkab bo’lsa u holda ular bolg’alab tayyorlanadi, natijada qo’yim miqdori ortib boradi. Xuddi shuningdek, murakkab shaklli zagotovkalarni shtamplashda ham bir konstruktiv elementdan ikkinchisiga o’tishda qiyaliklar, qabariqlar hosil qilishga to’g’ri keladi, bu esa o’z navbatida qo’yimning ortib ketishiga olib keladi.

Katta o’lchamdagi zagotovkalarni quyish vaqtida metallarni cho’kishini hisobga olib katta miqdorda qo’yim qoldiriladi.

Zagotovkani turi va uni olish usuli. Ma’lumki zagotovkalar quyma, bolg’alangan, shatmplangan va prokatdan tayyorlanishi mumkin. Masalan, yerdagi qoliplarga yoki metall qoliplarga quyish mumkin (bu o’z navbatida ishlab chiqarish turiga bog’liq bo’ladi). Ko’rinib turibdiki yerdagi qolipga quyilganda albatta qo’yim miqdori yuqori bo’ladi. Xuddi shu kabi markazdan qochma kuch ta’sirida quyish bilan eruvchi modellar bo’yicha quyishni taqqoslash mumkin. Bu holda ikkinchi usulda qo’yim miqdori kamroq bo’ladi va h.k.

Mexanik ishlov berishni amalga oshirish bo’yicha qo’yilgan talablar. Detalga aniqlik va tozalik bo’yicha qo’yilgan talablar uning yuzalariga mexanik ishlov berish ketma-ketiligini belgilaydi. Shu ketma-ketlik asosida mexanik ishlov berishni turli usullaridan foydalaniladi. Detal yuzasiga qancha ko’p marta mexanik ishlov berish talab qilinsa, qo’yim miqdori ortib boradi. Bundan tashqari, detallarga mexanik ishlov berish operatsiyalarni oralig’ida termik ishlov berilsa uning o’lchamlari o’zgarib qolishi mumkin. Shuning uchun ham mexanik ishlov berish uchun qo’yim miqdori orttiriladi.