S. F. Abdirasilov

Qalamtasvir. Apollon.
Ayrim  narsaiaming  sharpasi  va  tashqi  ko‘rinishi  bilan  xarakterli. 
Shuning  uchun  bunday  ko‘rinishlarni  tasvirlashda  ayrim  holda  tusli 
tasviming  oddiy  turi  tanlanadi  -   bu  esa  siluet  deb  nomlanadi  -   bir  xil 
tekis  tus  bilan  qoplanib  tashqi  ko‘rinish  ch izig i  orqali  bajariladigan
tasvir.
Qalamtasvir  bajarish  uslubiga  ko‘ra  asl  nusxali  (original)  va 
bosmali  turlariga  boiinadi.  Asl  nusxali  rasm  deyilganda  rassom 
tomonidan  o ‘z  q o ii  bilan  bajargan  yagona  namunasi  hisoblanadi. 
Bosmali  esa  qog‘oz yuzasiga  qolipdan  tushirilgan  rasmdir va  u  estamp 
deb  yuritiladi.  Estampning  bir  necha  ko‘rinishi  mavjud;  gravyura, 
iinogravyura,  litografiya.
Q alam tasvir tu rla ri
0*quv
Qisqa vaqdi
Chiziqli
166
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qalamtasvir  isliiatilishiga  ko‘ra  akademik  va  ijodiy  tasvirlarga 
ajraladi.  Akademik  qalamtasvir -  bu uzoq vaqt tasvirlash,  turli  shakl  va 
belgilami  o'rganish  va tasvirlashning  usullarini  o‘zlashtirish  maqsadida 
bajariladigan  rasm.  Ijodiy  tasvir  -   bu  rassomning  fikri,  hissiyoti.  va 
dunyoqarashini obrazli tarzda ifodalovchi tasviriy san’at asaridir.
0 ‘quv  va  ijodiy  ishlarda  qoralama,  etyud,  eskiz  iboralari  keng 
qoMlaniladi.  Qoralama deb  qisqa vaqtii tasvirga aytiladi.  Narsani  tasviri 
yoki  uning  qismlarining  mukammal  o ‘rganilishi  etyud  orqali  amalga 
oshiriladi.  Etyud  va  qoralamalarda  chuqur  o‘rganilib  to‘plangan 
borliqdagi  haqiqiy  materiallar  ijodiy  rasm  yoki  asarlar  yaratilish 
mobaynida  foydalanishga  m oijallangan  dastlabki  chizg‘ilami  -   eskiz 
deb yuritiladi.
Tasvirlash jarayonini asosiy qoidalari
Rasm  chizishdan  aw al  nai'sani  yaxshilab  kuzatish  va  tahlil  qilish 
zarur.  Rasm  chizishda birinchi  qoida -  umumiydan  xususiyga.  Shuning 
uchun  rasm  chizishga  kirishilganda  narsaning  fazoviy  holati,  o‘lchami 
va 
xarakterli 
tomonlarining 
umumiy 
ko‘rinishini 
qog‘ozga 
joylashtirishdan  boshlanadi.  Narsalaming  umumiy  ko‘rinishi  eniga 
nisbatan  bo‘yi  katta  b o isa,  qog‘ozni  tik  holatda,  eni  katta  bo‘lsa, 
qog‘ozni 
gorizontal 
holatda 
qo‘yiladi. 
Narsalaming 
umumiy 
ko‘rinishi  yengil  chiziqlar  bilan 
qog'ozda 
belgilangandan 
so‘ng, 
qo‘yilmadagi  mayda  boiaklam ing 
shakli, 
tuzilishi  va  oicham lari 
aniqlanadi.
Ikkinchi 
qoida-xususiydan 
umumiylikka.  Tasvirlovchi  asosiy 
e’tibomi 
shaklning 
mayda 
boiaklariga 
ishlovlar 
berishga 
yo‘naltiriladi. 
Natijada 
har 
bir 
b o ia k   alohida  ahamiyatga  ega 
boiadi.  So‘nggida  tasvirlanayotgan 
shaklni 
mayda 
boiaklarini
umumiylashtirib  bir  butun  yaxlit