Reja: Dualizm insoniyatning ilk diniy e’tiqodlaridan biri. Yozma manbalar va arxeologik topilmalar Dualizm yorqin namoyon bo‘lgan mavzulardan yana biri Borlliq


Yozma manbalar va arxeologik topilmalar



Download 58 Kb.
bet2/4
Sana29.05.2022
Hajmi58 Kb.
#618085
1   2   3   4
Yozma manbalar va arxeologik topilmalar asosida biz O‘zbekistonda qadimda yashagan sak va massaget qabilalarida ham ikki ibtido e’tiqodi mavjud bo‘lganini, ya’ni Quyosh va suv, yoki olov va suvga topinishni belgilashimiz mumkin. Strabonning aytishicha, massagetlar Quyoshni Xudo deb, unga otlarni qurbonlik keltirgan. Qator olimlarning fikricha Xorazmning qadimgi nomi Xvayrizem» •- «Quyoshli yer» yoki «Quyosh yeri», degani («xvar» -Kuyosh, «zem» - yer) bejiz emas. Eramizdan oldingi 328 yili Xorazm makedoniyaliklarga qarshi kurashayotgan Spitamenga panoh berib, sak va massaget askarlari bilan yordam beradi. Spitamen mag‘lubiyatga uchragach, sak-massagetlar qabilalari mintaqasining markazida O‘rta Osiyoda yagona mustaqil bo‘lib qolgan Xorazm kuch go‘playdi.
Darhaqiqat, eramizdan oldingi IV - I asrlarda Xorazm qudratli va rivojlangan davlatga aylanadi. Bu davrda qadimdan mavjud Qo‘yqirilganqal’a, Kyunerli qal’a va Jonbosqal’a diqqatga sazovor. Bu davrda odamlar "maskan-qo‘ton" shaklidagi shahristonlarda yashashdan voz kechib, himoya vazifasini bajaruvchi umumiy tashqi devor bilan o‘ralgan mahallalar vujudga keladi. Jonbosqal’a shahristoni o‘rtasidan o‘tgan shoxko‘chaning ikki tomonida 150-200 uydan iborat ikkita mahalla joylashib, uylarning g‘ishtlarida qabila urug‘ini bildiruvchi muayyan tamg‘alar osilgani diqqatga sazovor, ya’ni bir qabilaga mansub ikkita urug‘ ayricha yashagan. Xuddi shunday, turli tamg‘ali g‘ishtlar, Samarqandda ham topilgan.
Jamoaning bunday dual bo‘linishi, olimlarning fikricha, diniy e’tiqodlarda ham aksini topadi: ruhlar va keyinchalik, ilohlar dunyosi ham shu tarzda ikki guruhga, ya’ni yaxshilar va yomonlarga bo‘linadi.
Masalan, mo‘g‘ul qabilalarining ibtidoiy tasavvurlariga ko‘ra, osmon ikkiga bo‘linib, ulardagi xudolar bir-biriga qarshi turgan: jami 99 tangrining g‘arbda joylashgan 55 nafari insonlarga yaxshilik keltirgan, shardagi 44 tasi esa turli yomonliklar manbai bo‘lgan. Kunduzgi g‘arbiy tangrilar oppoq va nurafshon bo‘lib, "oq osmonlar" deb atalgan. Sharqiylari esa qorong‘ilik, zulmat, sovuqlik va o‘limni ifodalab, "qora osmonlar" deyilgan. Ularga atab tunda qora qo‘tl qurbonlik keltirilgan.
Umuman olganda, dualizm ta’limotida rang muhim rol o‘ynaganiga Buxoro yonidagi Buxorxudotlarning yozgi qarorgohi Varaxshaning Qizil va Sharqiy zallaridagi tasvirlarda bir-biridan farq qiluvchi turli ranglar ishlatilgani misol bo‘la oladi. Fikrimizcha, ular turli marosimlar uchun ishlatilgan: Sharqiy zalda Hayot daraxtining tasviri bo‘lganligi tufayli, ko‘k va yashil ranglar ishlatilgan: yaxshilik va yovuzlik orasidagi kurash tasvirlangan Qizil zalda esa qizil, sariq va qora ranglar ustundir.

Download 58 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish