Radio jurnaliSTİKA

İnterküy – Reperaund – Müsahibə
- bunlar bir 
birindən tam fərqli yazılma və istifadə qaydaları var. 
Bunlardan yararlanmaq niyə vacibdir?
Yaddaş:
interküy+reperaund olayı inandırıcı edir və 
dinləyici özünü sanki olay məkanındaymış kimi hiss 
edir. Təbii səslər baş verənləri daha yaxşı qavramağa 
yardımçı olur.
Yaddaş: 
hadisə yerində müsahibə alırsansa, çalış 
qulaqlıqlarla və diktofonun monitoru varsa, ora 
baxaraq səsi tənzimləyəsən. Ətrafda çoxlu səs-küy ola 
bilər və müsahibəni korlaya bilər.
İpucu:
müsahibə alarkən, fon səsin (interküyün) pik 
həddi diktofonun pik göstəricisinin maksimum 30 faizi 
qədər olmalıdır. Bundan çox olarsa, interküylər əsas 
səsi batıracaq.

---

30
RADİOYAYIM. TEXNİKİ VƏRDİŞLƏR
REPORTYORUN SƏSİ / MƏTNİ OXUMAğIN BİR SIRA PRAKTİK QAYDALARI
III BÖLÜM
REPORTYORUN SƏSİ
MƏTNİ OXUMAğIN BİR 
SIRA PRAKTİK QAYDALARI
Radioda ən vacib səslərdən biri reportyorun səsidir. 
Yazdığı mətni oxumaq elə də asan deyil. Burada 
ssenarinin necə oxunması və necə təqdim olunması 
kimi bir çox incə nüanslar var. Öncəliklə yadda saxlayın 
ki, ssenari informasiyanı dinləyiciyə çatdıran vasitədir. 
O, səninlə dinləyicilər arasında maneə yox, körpüdür. 
Dinləyici sənin yazını üzündən oxuduğunu hiss 
etməməlidir. Bu, sənin dinləyici ilə danışığındır, söhbət 
edirmişsiniz kimi. Diqqətini mövzunu söyləməyə 
cəmlə, oxumağa yox. Sən danışmağa başlayanda 
auditoriya səni mühakimə edir, qiymətləndirir. Geyimin 
münasibdirsə və sən özünü rahat hiss edirsənsə, bu, 
radiodakı abu-havaya da təsir edəcək və dinləyicilərin 
sənin haqqında təəssüratı müsbət olacaq. Sən gərgin 
və əsəbisənsə, səsin cingiltili və ya çox yüksəkdirsə, 
sözlərin anlaşılmazdırsa, bu da təsirsiz ötüşməyəcək. 
Dinləyicinin reaksiyası mənfi olacaq, hiss edəcək 
ki, nəsə yolunda deyil. Effektli ünsiyyət qurmaq 
istəyirsənsə, nə demək istədiyinə hazır olmalı və bunu 
aydın ifadə etməlisən: doğru yerdə, doğru vurğuyla, 
doğru sürətlə söyləməlisən. Bütün bunlarla yanaşı, 
səsin qırılmamalı, sözlər bir-birinə dolaşmamalıdır. Təbii 
ki, bu vaxt alır və praktikadan asılıdır, amma bu, bütün 
yayımçıların əməl etməli olduğu vacib bir amildir.
▪ İşə başlamazdan əvvəl səsinin səviyyəsini yoxla
▪ Oxumağa başlamazdan əvvəl həmişə bir neçə dəfə 
dərindən nəfəs al. Bundan sonra mətnin ilk bir neçə 
cümləsini oxumaq üçün nəfəsalmaya (fasilə etməyə) 
ehtiyacın olmayacaq. 
▪ Oxuduğunuz xəbərlərdirsə, hər bir xəbər ayrıca 
səhifədə olmalıdır ki, rahat oxunsun.
▪ Həmişə mətndə ikiqat boş yer burax. Bu, son dəqiqə 
lazım olan dəyişikliklər üçündür.
▪ Özünlə studiyaya qələm götürməyi unutma. Bu, 
dəyişiklikləri, yerdəyişmələri düzəltməyə, vurğuları 
və fasilələri qeyd etməyə gərəkdir.
▪ Mətni oxuduğun zaman qısa fasilələrdən çəkinmə. 
Dinləyicinin də informasiyanı qavraması üçün 
zamana ehtiyacı var. Bir az uzun fasilə onlara şüuraltı 
olaraq sənin yeni mövzuya keçid aldığını xəbərləyir.
▪ Taxırsansa, gözlüyünü də özünlə götürməyi unutma
▪ Səs salan şeylər geyinmə. Məsələn, metal elementli 
paltarlar, dəri gödəkçə, iri qolbaq və boyunbağılar. 
Çalış, qələmini stolun üstünə atmayasan.
▪ Ağzın quruya bilər, odur ki, özünlə su götür.
▪ Efirdən və ya səs oxumazdan əvvəl şirniyyat, şokolad 
yemə. Şəkər tüpürcəyi artırır.
▪ Vərəqləri bir-birinə tikmə. Oxuyan zaman onları 
çevirmək çətinləşir. Tikəndə sən hansısa hissəni 
qaçıra bilərsən, vərəq ikili çevrilər və gözündən 
yayınar. 
▪ Studiyaya getməzdən əvvəl mətni tam götürdüyünə 
və ardıcıllığın düzgün olduğuna əmin ol.
▪ Mətni kompüterdən oxuyacaqsansa, hər ehtimala 
çap versiyasını da əlinin altında saxla. Texnikaya 
etibar yoxdur – dona və ya sönə bilər.
▪ Oxuduğun səhifələri səssizcə bir tərəfə qoy, ard-
arda əlində cəmləmə.
▪ Saatı yoxla, qulaqlıqların və mikrofonu söndürən 
düymənin olduğuna (və necə işlədiyinə) əmin ol.
▪ Nəyisə ixtisar edəcəksənsə, əvvəlcədən daha az 
əhəmiyyətli hissələri işarə et və onları ən sonda 
yerləşdir.
Studiyada xəbər oxuyan rahat oturmalıdır, amma bu 
yöndəmsiz oturuş olmalı deyil. Sərbəst olmalıdır, bu, 
hər şeyi boşuna buraxmaq demək deyil. Danışmağa 
başlamazdan əvvəl, normal nəfəs almalı və dərindən 
bir-iki əlavə nəfəs dərməlidir.