Presuppozitsiya



Download 93,88 Kb.
bet5/7
Sana10.10.2022
Hajmi93,88 Kb.
#852248
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Pragmatik hodisa

Матннинг ва умуман турли кўринишдаги нутқий тузилмаларнинг мазмунини белгиловчи ҳодисалардан яна бири пресуппозициядир. Пресуппозиция махсус адабиётларда инференциянинг хусусий кўринишларидан бири сифатида қаралади ва бунда ифодаланётган фикр – ҳукмнинг ҳақиқий ёки ўринли эканлиги эътиборга олинади.

Бунинг учун эса мулоқот иштирокчилари воқелик, кечаётган ёки хабар қилинаётган ҳодиса ҳақида бирор бир умумий маълумотга эга бўлишлари керак. Р.Столнейкер таъбирича, «пресуппозиция талаб қилинаётган лисоний фаолият ижросидан олдин имплицит назарда тутилган пропозициядир» (Stalnaker 1972: 387-388; Столнейкер 1985).

Пресуппозициянинг яширин ҳукм, тагмаъно билан боғлиқ эканлигини бундан юз йиллар олдин олмон мантиқшуноси Х.Фреге айтган эди. Ҳақиқатдан ҳам «Кумушнинг акаси учта от сотиб олди» калимасини айтиш учун сўзловчи «Кумуш» исмли қизнинг акаси борлигини билиши керак. Бундан ташқари, сўзловчи Кумушнинг фақат биргина акаси борлигини ва у от сотиб олишга етарли маблағга эга эканлигини ҳам билиши мумкин. Бу маълумотларни берувчи пресуппозициялар соҳиби сўзловчидир. Гап эса Кумушнинг акаси ниманидир сотиб олганлиги, учта ҳайвон сотиб олинганлиги, харид қилинган ҳайвон от ва бу отлар иккита эмас, балки учта эканлиги ҳақидаги маълумотларни олиш имконини беради. Бу турдаги маълумотлар асосида хулосавий ҳукм (intailment) чиқарилади. Пресуппозицияга оид ҳукмлар эса гап мантиқий мундарижаси билан боғлиқ эмас, деган фикр ҳам йўқ эмас (Yule 1996: 25).

Г.Юлнинг ўзи ҳам пресуппозициянинг гап таркибидаги маълум луғавий бирликлар ва синтактик тузилмалар билан боғлиқ эканлигига таянган ҳолда лексик ва структуравий пресуппозицияларни фарқлашни таклиф қилади (Yule 1996: 28).

Бинобарин, (а) «У чекишни ташлади», (б) «У шикоят қила бошлади», (в) «У яна кечикди» гапларининг пресуппозициялари (а) «У чекар эди», (б) «Илгари у шикоят қилмас эди», (в) «У олдин ҳам кечиккан эди» тарзида эканлигини биз фақатгина «ташламоқ», «бошламоқ», «яна» луғавий бирликлари қўлланишига таяниб аниқлаймиз. Структавий пресуппозиция (structural presupposition) эса масалан, қуйидаги сўроқ гапларда намоён бўлади: (г) «У қачон кетди?» = «У кетган»; (д) «Велосипедни қаердан сотиб олдинг?»= «Сен велосипед сотиб олгансан». Ушбу ҳукмларнинг шаклланиши сўроқ олмошли структура қўлланиши билан боғлиқдир.


Download 93,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish