Педиатрия ва болалар гигиенаси

Боланинг жисмоний ривожланишини махаллий стантартлар бўйича бахолаш схемаси

Буйи (тананинг узунлиги)	Тананинг огирлиги ва кукрак кафаси айланаси
	3ешгача 3 йешдан 7ешгача	м-2б Ниже Р м-2б Ниже Р	м-1б От Р м-2б до Р м-1б От Р м-2б до Р	м-1б От Р м+1б до Р м-1б От Р м+2б до Р	м+1б От Р м+2б до Р м+2б От Р м+3б до Р	м+2б Выше Р м+3б Выше Р
Баланд		Тана огирлиги йетишмовчилиги ИИ даража	Тана огирлиги йетишмовчилиги И даража	Нормал жисмоний ривожланиш	Тана огирлиги ортикчалиги И даража	Тана огирлиги ортикчалиги ИИ даража
Уртадан баланд		Тана огирлиги йетишмовчилиги ИИ даража	Тана огирлиги йетишмовчилиги И даража	Нормал жисмоний ривожланиш	Тана огирлиги ортикчалиги И даража	Тана огирлиги ортикчалиги ИИ даража
Урта		Тана огирлиги йетишмовчилиги ИИ даража	Тана огирлиги йетишмовчилиги И даража	Нормал жисмоний ривожланиш	Тана огирлиги ортикчалиги И даража	Тана огирлиги ортикчалиги ИИ даража
Уртадан паст		Тана огирлиги йетишмовчилиги ИИ даража	Тана огирлиги йетишмовчилиги И даража	Нормал жисмоний ривожланиш	Тана огирлиги ортикчалиги И даража	Тана огирлиги ортикчалиги ИИ даража
				Буйи паст (жисмоний ривожланишни умуман оркада колиши)

12

Антропометрик ўлчовлар ва жисмоний ривожланишнинг баҳоланиши”

				Мавзунинг вазифалари
Мавзу бўйича ўзлаштириш даражасини аниқлаш			Болалар жисмоний ривожланиши ҳақидаги асосий маълумотлар таҳлилини ўтказиш			Антропо ўлчовлар амали ривожла		метрик ўтқазиш ётини нтириш		Соғлиғи ва жисмоний бўзилишлар бўлган болаларни аниқлаш бўйича билим, маҳорат ва амалиёт билан қўроллантириш, бузилишларнинг сабабини ва болалар жисмоний ривожланишини нормаллаштириш йўлларини топиш

			Жисмоний ривожланиш принсиплари
Узлусизлик				Гетерохронлик			Ривожланишнинг индивидуал жадаллиги (темп)
			Жисмоний ривожланиш жадалликлари
Ретардация				Меъёрда			Акселерация
			Жисмоний ривожланиш даражалари
Паст		Ўртадан пастроқ			Ўрта даражада	Ўртадан юқори			ЙУқори

2-илова
Текшириш усуллари
Антропометрик ўлчовлар
Соматометрик Соматоскопик Физиометрик

Тана Тана Кўкрак - мускулларнинг - спирометрия; узунлиги оғирлиги қафасини ривожланиши; - пулсометрия;
(вазни) айланаси - умуртқа поғонаси - динамометрия ва
шакли; бошқ.

• 
  кўкрак қафаси шакли;
  
• 
  оёқларни шакли;
  

				- оёқ шакли	кафтларини
			(кичик, ўртача, катта) (кучсиз, ўртача, кучли) (нормал, лордотик, кифотик) (силиндрик, конусмон, ясси) (тўғри, Х-симон, О-симон) (нормал, қалинлашган, ясси)

Болаларнинг жисмоний ривожланишини текшириш харитаси

Исми, шарифи _______________________________________________________
Еши, жинси _________________________________________________________
Териси: ранги, тозалиги, еластилиги ____________________________________
Кўриниб турган шиллик пардалар ______________________________________
Тери ости ёғ қатлами (визуал аниқланади) ______________________________
Мушак тизими (визуал аниқланади, елка айланаси кўрсаткичларига қараббўшашиш фазаси ва тарангланиш фазаси) ________________________________
__________________________________________________________________ __
Кўкрак қафаси ва қўл-оёқ параметрлари орасидаги муносабат _______________
__________________________________________________________________ __
Кўкрак қафасининг шакли _____________________________________________
Қуракларнинг ҳолати _________________________________________________
Оёқлар шакли
_______________________________________________________
Оёқ кафтлари шакли __________________________________________________
Тана оғирлиги _______________________________________________________
Тана узунлиги (бўйи)тик турган ҳолатда _________________________________ Кўкрак қафаси айланаси: пауза, чуқур нафас олиш, чиқариш, кўкрак қафаси екскурсияси
_________________________________________________________
Текширилувчини жисмоний ривожланиши умумий баҳолаш ________________
__________________________________________________________________ __

Мактабгача ёшдаги болаларнинг нормада бўлиши лозим бўлган вазни ва бўйининг узунлиги ўлчамлари

ЙОши	Вазни (кг)		Бўйи (см)
	Ўғил болалар	Қиз болалар	Ўғил болалар	Қиз болалар
4 ёш	15,5-18,9	14,4-17,9	98-107	95-106
5 ёш	17,4-22,1	16,5-20,4	105-116	104-114
6 ёш	19,7-24,1	19,0-23,6	111-121	111-120
7 ёш	21,6-27,9	21,5-27,5	118-129	118-129

Болаларни жисмоний ривожланиши ва саломатлиги

Мамлакатимизда ўсиб келаётган ёш авлодни саломатлигига катта еътибор берилади. Миллатни келажаги ва унинг фаравонлиги ёш авлоднинг саломатлигини мустахқамлаш ва ҳимоя қилишига боғлиқдир.
Маълумки болалар саломатлиги уларда фақат касалликлар бор ёки йўқлигига боғлик емаслиги, балки унинг ёшига қараб ривожланишига ва тизимларнинг фаолиятига боғлиқдир.
Мактабгача ёшдаги болаларни асосан соғлом болалар ташкил етади, уларни (30%) – биринчи гуруҳга киради; (40%) – иккинчи гуруҳга; (28%) – учунчи гуруҳга ва (2%) – тўртинчи гуруҳга киради.
Болалар касалланниши даражаси ва уларнинг тарқалиши ҳамма йерда бир ҳил емас, улар санитария ва епидемияга қарши тадбирларни ташкил етилишига боғликдир.
Айтиш жоизки, давлатимизда болалар ва ўсмирлар касалланиши йилдан йилга пасайб бормоқда. Болалар саломатлигини муҳим кўрсаткичларидан бири уларнинг жисмоний ривожланишидир, яъни тана узунлиги (бўйи); вазни (тана оғирлиги); кўкрак қафасини айланмаси (екскурсияси); кўларини кучи; (динамометрия); таянч – ҳаракат аппаратининг ҳолати (кўкрак қафасини шакли, оёк, тавон ҳолати, мушакларни ривожланиши ва ҳ.к.). Буларни тўғри ривожланишига турли хил касалликлар таъсир етиши мумкин.
Болаларни жисмоний ривожланиши улар ёшига , жинсига, миллатига ҳамда ижтимоий, иқтисодий, атроф муҳитни ўзгарувчан шароитларига боғликдир. Булар асосида жисмоний ривожланиши маҳалий стандартлари ишлас чиқилади ва улар хар 5-10 йилда янгиланиб туриши зарур.
Бола қанча ёш бўлса шунчалик тез-тез тиббиёт кўригидан ўтказилаши лозим , 1-ёшгача хар ойда : 1-3 ёшгача хар 3 ойда; 3-7 ёшда ярим йилда бир мартда.
Йевропа Иттифоқида болалар, ёшлар ва ёш оилаларда саломатлик гардиентлари пасайиши кузатиляпти. Бунга нима таъсир қилмоқда. Йевропа Иттифоқининг барча мамлакалатларида саломатлик даражаси ва ижтимоий статус орасида тизимли кореллляция мавжуд – ижтимоий ҳолат, статусда пасайишлар кузатилиши билан саломатлик даражасининг ҳам пасайиши кузатилади. Соғлиқни сақлаш соҳасидаги ушбу ижтимоий градиентлар зарарли ва адолациздир, айниқса, гап болалар ва ёшлар ҳақида кетганида бу адолацизлик яққол сезилади, чунки дастлабки йиллардаги қийинчиликлар бутун ҳаёт сикли давомидаги саломатлик даражасига ўз таъсирини ўтказади.