Pedagogika instituti rivojlanish biologiyasi

Profaza. S davr tamom bo`lgan, xromosomalar materialining ikki barobar ortishi natijasida interfazani o`tayotgan o`zak 4 c miqdorda DNK saqlaydi. Profaza, yangi mitozning boshlanishida xromosomalar zichlashgan ipsimon strukturalar shaklida ko`rina boshlaydi. Yorug`lik mikroskopida ko`rinayotgan xromosomalarni sanashga harakat qilinsa, ularning soni 2 n ga teng bo`ladi. Lekin interfazada reduplikatsiyaga uchraganligi uchun profazadagi har bir xromosoma qo`shaloq bo`ladi. Ularning qo`shaloq ekanligini kuzatib bo`lmaslikning sababi opa-singil yoki gomologik xromosomalarning o`zaro zich yopishib yotganligidir. Keyinroq har bir juftni tashkil qiluvchi “opa-singil” xromosomalar bir-biridan ajrala boshlaydi va bo`linayotgan hujayradagi xromosomalarning umumiy soni 4 n ekanligi ko`rinadi. Demak, profazaning boshidayoq xromosomalar ikki “opa-singil” xromosoma yoki boshqacha qilib aytganda ikki xromatidadan iborat bo`ladi. Ularning soni (4 n) profazada DNK miqdori (4 c) ga aniq mos keladi.

Profazada o`zakcha yo`qoladi, o`zak qobig`i parchalana boshlaydi. Oqsil sintezi bilan bog`liq bo`lgan granulyar sitoplazmatik to`r mayda pufakcha va sisternalarga parchalanib, ribosomalar soni kamayadi. Yana bir muhim hodisa yuz beradi - mitoz duki hosil bo`ladi. S davrda ikkilangan sentriollar hujayraning qarama-qarshi uchlariga, keyinroq dukning qutblari shakllanadigan joyga tomon harakatlana boshlaydi. Har bir qutbga qo`shaloq sentriol (diplosoma) yo`naladi. Diplosomalarning harakati bilan birga, har bir diplosoma sentriollaridan birining periferik qismidan boshlanuvchi mikronaychalar shakllana boshlaydi.

Shakllangan bo`linish apparati duk shaklida bo`ladi va bir necha zona: ichida sentriollar joylashgan ikkita sentrosfera zonasi va ularning orasida joylashgan hamda duk tolalaridan iborat oraliq zonani o`z ichiga oladi. Mikronaychalar tubulin oqsilining polimerlanishi natijasida hosil bo`lib, hayvon hujayralarida ularning shakllanishini induksiyalovchi markazlar sentriollar va xromosomalarning kinetoxor (sentromer)lari hisoblanadi.