O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi qaraqalpaqstan respublikasi kásiplik bilimlendiriwdi rawajlandiriwha`m muwapiqlastiriw basqarmasi qanlikol rayoni kásip-óner mektebi

1. Tiykarg`ı tu`sinikler, anıqlamalar ha`m esaplar
MTA o`nimdarlıg`ı,- belgilengen waqıt ishinde, tiyisli sapada orınlang`an jumıstın` ko`lemi. Qabıllang`an birlikke baylanıslı saatlıq, smenalıq, ku`nlik, ma`wsimlik, jıllıq h.t.b. - o`nimdarlıqlar boladı.

Islep shıg`ıw (vırabotka)- qandayda bir da`wirde agregattın` barlıq orınlag`an jumısı.

Miynet o`nimdarlıg`ı - sarplang`an miynetke alınatug`ın o`nim mug`darı.

Agregatlardın` teoretikalıq o`nimdarlıg`ı (W<sub>t</sub>) teoretikalıq (v<sub>t</sub>) tezlikte konstruktsiyalıq ken`likte (V_k) waqıt ishinde to`mendegishe esaplanadı;

-saatlıq

-smenalıq

haqıyqıy o`nimdarlıq
-saatlıq

-smenalıq

bull jerde: - konstruktsiyalıq ken`liginen, teoriyalıq tezlikten,

smena waqtınan paydalanıw da`rejesi,

- tezlikti birlikke baylanıslı tegislewshi koeffisent. km / saata = 0,1, al egerde m/s bolsa

Agregatlardın` o`nimdarlıg`ı texnologiyalıq operatsiyalardı orınlag`an waqıtta, sınaw ju`rgizilgende ha`m normativler du`zgende bir-birinen parqlanadı. Sonın` ushın waqıt balansı esaplang`an abzal.

Waqıt balansı. Waqıt balansının` ulıwma sxeması 6.1-su`wret berilgen. Smenalıq waqıt sarıplanadı , o`nimdarlı jumısqa (tiykarg`ı, yamasa ayırım waqıtları anıq islengen jumısqa) tsiklli qaytalanatug`ın qosımsha jumıstı orınlawg`a- bulrılmalardag`ı bos ju`riw ha`m agregatlarg`a xızmet ko`rsetiw; smenalıq, tsiklden tısqarı texnikalıq xızmet ko`rsetiwdi o`tkeriw (texnologiyalıq bulzılıwlardı qa`lpine keltiriwge) ha`m mashinalarg`a texnikalıq xızmet ko`rsetiwge ; tayarlaw-juwmaqlaw operatsiyalarına (agregatladı qabıl etiw ha`m tapsırıw, onı jumısqa tayarlaw, jumıs ornına a`keliw ha`m alıp qaytıw, naryad alıw, belgilengen dem alıs h.t.b.) ; agregattın` mu`mkin bolg`an toqtawına .

Waqıt elementleri
kiretug`ın						kirmeytug`ın
			TTEXN	T^a`TEXN					T^NMPR	T^OPLP.Z
						TPR.N	TORG	TMET

T _DV
T_Ts
T_SM
T_EK

19.1-su`wret. Uaqıt balansı ha`m onın` quramaları.

Toqtaw waqtın , kelesi da`wirlerge bo`lemiz; texnikalıq kemshiliktin` sebebinen toqtaw, sho`lkemlestiriw sebeplerinen , hawa-rayı jag`dayına baylanıslı ha`m basqasha. Solay etip, waqıt balanısının` da`slepki u`sh ag`zası, tsikllik waqıttı

sho`lkemlestiriliwine baylanıslı, al keyingi ag`zaları – agregatlardın` tsiklden tısqarı toqtaw waqıtları;

Smenawaqtınpaydalanıwkoeffitsenti.Smenanın` balanswaqtının` ag`zaları ishindeen` o`nimdarlısı bolıptabıladı, ha`m , sonın` menenbirge, smenawaqtınanna`tiyjelipayda-lanıwkoeffitsienti , to`mendegisheanıqlanadı

.

Smenanın` tsiklli waqtın paydalanıw koeffitsienti

al smenanın` tsiklli waqtının` koeffitsienti

Demek,

Smenanın` tsiklli waqtınan paydalanıw koeffitsientin agregattın` jumısshı ha`reket waqtına tiyisli, tsiklli waqıt elementleri menen ko`rsetiwge boladı;

ha`m qatnasların bos ju`riw ha`m texnologiyalıq xızmet ko`rsetiw koeffitsientleri dep ataydı

Sa`ykes tu`rde

ha`m lardın` ulıwma qosındısı, agregatlardın` texnologiyalıq ha`reket waqtın beredi.

Ha`reket waqtınan na`tiyjeli paydalanıw koeffitsienti kelesi formula menen anıqlanadı

bull jerde;

Egerde jumısshı ha`reket tezliginin`, bos ju`riwdegi (bulrılıwdag`ı) ha`reket tezligine qatnasın paydalansaq , ol jag`dayda ha`reket waqtınan paydalanıw koeffitsienti to`mendegishe anıqlanadı


jag`dayında

ha`m bull jerde;

Smenanın` tsikllik waqtının` koeffitsienti , smena waqtına tiyisli elementler arqalı anıqlanadı;

bull jerde; - smena waqtının` tsikldan tısqarı sarplanıwının` koeffitsienti,

Solay etip, smena waqtınan paydalanıwdın` ulıwma koeffitsienti

Smenalıq koeffitsienti (ko`rsetkish). Agregarlardın` ku`n boyı jumıs islewi, ha`r qanday jag`daylardı esapqa alıw menen eki yamasa u`sh smenalı, ayırım jag`daylarda bir smenalı bolıwı mu`mkin. Bull jag`dayda smenanın` dawam etiw waqtı, normativ waqıtqa tuwrı kelmeydi, sonın` ushın esaplawlarda smenalıq koeffitsient (ko`rsetkish) kiritiledi.

Ol bir ku`ndegi barlıq smenanın` ulıwma waqtına , smenanın` belgilengen (normativ) waqtının` qatnası menen anıqlanadı

,

bull jag`dayda

Agregatlardın` o`nimdarlıg`ın arttırıw ha`m olardın` paydalanıwdag`ı sanın azaytıw ushın, jumıs ku`nin eki yamasa u`sh smenalı etip sho`lkemlestiriw ju`da` a`hmiyetli bolıp tabıladı. Sonın` menen birge koeffitsientin ko`teriwge erisiw, waqıttın` o`nimdarsız sarplanıwın boldırmaw, yamasa onı belgili da`rejede azaytıw kerek.