O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

Sohaviy leksikada ma‟nodoshlik, shakldoshlik, kо„p ma‟nolilik munosabatlarining namoyon 
bо„lishi
 
Ilm-fan, texnika, san‘at va boshqa sohalarga oid ixtisoslashgan, qо‗llanishi muayyan soha 
bilan chegaralangan tushunchalarni ifodalaydigan nominativ birliklar sohaviy leksikani tashkil 
etadi. Bunday birliklar muayyan sohaga yо‗nalganligi va unga xos tushunchalarni anglatishiga kо‗ra 
tilshunoslikka oid ilmiy adabiyotlarda termin tushunchasi ostida qaraladi va chegaralanganlik kasb 

---

44 
 
etadi. 
Gulkosa, shona (botanikada); tо‗rtburchak, kvadrat (geometriyada); ega, kesim 
(tilshunoslikda), qofiya, turoq, vazn (adabiyotshunoslikda)
kabi. 
Terminlarning mazmun tomonida (ichki formasida) muayyan soha tushunchalari 
ifodalangan bо‗ladi: Masalan: 
boshoq
terminining mazmun tomonida 
“poya uchida о„sadigan 
tо„pgul yoki tо„pmevaning bir xili”
tushunchasi ifodalangan. 
Shaklan sо‗zga teng termin aslida leksemaning о‗zidir
, chunki u kо‗pincha til sistemasida 
mavjud bо‗lgan yoki shu tilning sо‗z yasalish modellari asosida shakllangan leksemaning 
terminlashishi tufayli yuzaga keladi, natijada terminning ifoda tomoni ham, mazmun tomoni ham 
leksema bazasiga tayanadi. Qiyos qiling: tish (
leksema:
―odamning tishi‖, ―hayvonlar tishi‖) – tish 
(
termin:
―odamning tishi‖, ―hayvonlar tishi‖). Bunda leksemaning mazmun tomoni (leksik 
ma‘nosi) terminning mazmun tomoniga (tushunchaga) tengdir. Demak, terminlarda kо‗pincha 
leksik ma‘no bilan tushuncha о‗zaro teng bо‗ladi. 
Ba‟zi sohalarda leksema о„zining kо„chma ma‟nosida terminlashib qolishi ham 
mumkin
, ammo bu hodisa juda kam uchraydi. Qiyos qiling: