O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

 
Metall-keramik qattiq qotishmalar 
Metal-keramik  qotishmalar  deb  atalishiga  sabab,  ular  metallardan  tashkil  topgan,  lekin  ularni 
tayyorlash  usuli  keramik  buyumlar  (sopal  va  chinni)  tayyorlash  texnologiysini  eslatadi.  Qattiq 
qotishmalarining  asosiy  qismi  plastinkalar  ko‟rinishida  ishlab  chiqariladi  va  ular  metall  qirquvchi 
asboblarning  dastalariga  (keskich,  parma,  freza,  razvyortkalarga)  kavsharlash  usuli  yoki  mexanik 
mahkamlash yo‟li bilan yopishtiriladi. 
Oldin  qayd  qilib  o‟tilganidek,  tarkibiga  ko‟ra  volframli,  titan-volframli  va  titan-tantal-volframli 
qattiq  qotishmalar  bo‟ladi.  Volframli  qattiq  qotishmalar  (BK3,  BK3M,  BK6,  BK8,  BK8B)  cho‟yan, 
bronza,  chinni,  shisha  kabi  mo‟rt  materiallarga  ishlov  berishda  ishlatiladi.  Oqartirilgan  cho‟yan, 
otashbardosh po‟lat,  plastmassalarga  xomaki va  tozalab ishlov berish uchun kesuvchi  asbobga  BK6M 
qotishmasi  yopishtiriladi.  Quduqlar  parmalaydigan  iskanalar,  otashbardosh  po‟latlarni  cho‟zish  va 
xomaki ishlov berishda ishlatiladigan asboblarga BK8B qotishmasi yopishtiriladi. 
Titan-vol‟framli  qattiq  qotishmalar  (T5K10,  T15K6,  T30K4  va  hokazolar)  po‟lat,  latun  kabi 
qovishoq  materiallarga  ishlov  berish  uchun  mo‟ljangan.  Masalan,  yo‟nib  xomaki  ishlov  berish 
asboblariga,  po‟latlarning  kuygan  sirtini  tozalab  randalash  (shtamplab  tayyorlangan  zagotovkalar  va 
quymalar)  asboblariga  T5K10  qotishmasi  yopishtiriladi.  T15K6  va  T30K4  qotishmalari  esa  qisman 
tozalab va tozalab berishda qo‟llaniladi. 
Titan-tantal-vol‟framli qattiq qotishmalar po‟lat pokovkalarga xomaki ishlov berishda ishlatiladi. 
TT7K12 va TT10K8B qotishmalarining egilishga mustahkamligi (

eg

1550MPa) titan-tantal-volfiramli 
qotishmalarnikidan katta. 

---

 
 
 
73 
Mayda donali yuqori kobaltli BK20, BK25, BK30 qotishmalar va yirik donali BK15V, BK20V, 
BK25V  kabi  yangi  qotishmalarning  mustahkamligi  va  zarbiy  qovushoqligi  yuqori  bo‟lganligidan  katta 
zarbiy yuklanish tushadigan sharoitda ishlaydigan qattiq qotishmali shtamplar tayyorlashda ishlatiladi. 
Yuqorida qayd qilingan shtamplarning chidamliligi po‟lat shtamplarnikiga qaraganda 30-50 marta 
ortadi, bu esa katta iqtisodiy samara beradi.