Namanganda kichik bir gamizon qoldirib. barcha qo'shinlari
bilan
shahardan chiqib T o'raqo'rg'on tomon y o ‘1 oldi. Shu paytda shaharda
q o ‘zg ‘a!on ko'tarildi. Lekin u 23 oktyabrda to‘satdan, Baliqchi va
To‘raqo‘rg ‘onga hujum qiladi. Mudofaachilaming ko‘pchiligi halok
bo'ladi.
1875
yil 26 oktyabrda Skobelev Namangan ostonalariga
qaytib kelib. 27 oktyabrda 26 ta to‘p bilan shahami o'qqa tutadi.
Q o‘zg ‘alonchilartor-moretiladilar. Rasmiy m aium otlarga qaraganda,
ulardan 3800 kishi halok bo ia d i. Ruslardan esa 6 kishi o iib , 38
tasi yarador b o ia d i. Aslida halok b o ig a n qo‘zg‘alonclu!ar
bundan
ham ko‘p edi. Skobelev 1875 yil 30 noyabrda Sirdaryoning chap
sohilidagi To‘ytepa qishlogida turgan 1500 qo‘zg ‘alonchiga qarshi
xujum qilib, qishloqni yoqib yuboradi. 2 dekabrda esa Botir to ia -
ning otlia otryadini Norindan nariga chekinishga majbur qilib.
O ija b o y qish log ida joylashganqo‘zg‘alonchilarning bir batalon
kcladigan odamlarini qirib tashlaydi.
Turkiston general-gubematori K.P.Kaufmanga 1876 yil 16 yan-
varda imperiya harbiy vaziri D.Milyutindan o ‘ta maxfiy xat keladi.
Unda mana bular yozilgan edi: «Qimmatli saodati oliylari Konstan
tin Petrovich! Siz saodati oliyning bizga yo ilag an , Q o‘qon xonligiga
nisbatan bizning kelajakdagi xatti-harakatimiz bayon etilgan taq
dimnoma mazmunini men davlatpanoh imperatorga etkazdim. Oliy
hazratlari
Siz keltirgan dalillami, ya’ni Sirdaryo viloyati chegarasida
qat'iy tadbirlar bilan tinchlikni va osoyishtalik o'm atish va bizning
kuehimizni O 'rta Osiyoda mavqeim saqlab qolish uchun Q o‘qon
xonligining qolgan qismini ham Siz hazrati oliylari qulay va lozim
topganingizda egallay olishingizga ruhsat beradilar»1.
Shu tariqa, imperator Qo'qon xonligini to ia ravishda o ‘z
tarkibiga qo‘shib olishga t’atvo berdi. Kaufman bu k oisatm ani sir
saqladi va xonlikni uzil-kesil bosib olishning osonroq rejasi haqida
bosh qotira boshladi. Ayni shu vaqtda
general Skobelev xonlikni
tugatishga qaratilgan «Ikki suv orasi operasiyasi» rejasini ishlab
chiqib, uni amalga oshirish uchun Turkiston general-gubernatori
vazifasini vaqtincha bajarib turgan Kolpakovskiydan ruhsat oladi.
Bosqinchilaming bu tejasidan ozodlik kurashchilari rahbarlari
ham xabar topib. dushmanga qarshi zarba berish choralarini k o ia
boshlaydilar.
Mudofaachi kuchlarning asosiy qismi Botir t o i a qo'mon-
donligida M argilo n shahrida turardi. Sirdaryo sohilida ham qo'zg'a-
0 ‘zR M D A , 7 1 5 -jam g 'arm a. 1-ro‘yxat, 66-ish. 125-varaq
205
www.ziyouz.com kutubxonasi
lonchilaming bir qismi jangga shay b o iib turardi. Andijon shahri esa
bosqinchilarga qarshi kurashning mustahkam istehkomiga aylangan
edi. Q o‘zg‘alonchilar Andijonda dushmanni
m agiubiyatga uchratib,
undan so‘ng Namanganga borib, u yerdagi kuchlar bilan birlashishlari
kerak edi.
P oiatxonga qarshi j o ‘natilgan Kaufman otryadi Andijon ostona-
sida m agiubiyatga uchradi. 1875 yil 7 oktyabrda esa qo‘zg‘alonchilar
xon q o ‘shinini tor-mor keltirib, Q o'qonni egallaydilar. Ammo 11
noyabrda Skobelev q o ‘mondonligidagi askarlar qo‘zg ‘alonchilami
Baliqchi yaqinida zarbaga uchratdilar. Bu haqda M. A. Terentev
shunday yozadi: «...Baliqchi shahriga yerib kirib dushman lageri va
ko‘chalarini egalladilar. Tong otgandan keyin artilleriya kechuvdan
o'tib shaharga o ‘q ota boshladi. Shu zahoti Skobelev 2-yondosh
batalonga qarashli 2-rota va ellikta kazak otliq o ‘qchilar bilan
hujumga o ‘tdi, dushmanning chekinishiga yo‘l qo‘ymaslik
uchun
butun otliq askarlami zambaraklar bilan shahaming orqa tomoniga
yubordi. Jangga kirgan b o iin m alar uchta istehkomni majaqlagandan
keyin bozorni ishg'ol qildilar va shu yerda tor k o ‘chadan kelayotgan
qipchoqlaming katta otliq olomoniga duch kelib qoldilar. Dahshatli
ur-yiqit ichida merganlarimiz d o id e k yog‘dirilayotgan o ‘qiga
uchgan qipchoqlar bor-yo‘g ‘i 20 qadam narida to ‘da-to‘da b o iib
yiqilar, ko‘cha yuzi ulaming o iig ig a to iib ketgan edi.
Bu dahshatli
jahannamdan bir amallab qutilib chiqqanlar narigi yonboshda poylab
turgan kazaklaming changaliga tushar edi. Ulami ikki chaqirim
joygacha quvib borib, hech qanday rahm-shafqat qilmay qilichdan
o ‘tkazishdi.
Biz tomondan bir quyi amaldagi kishi o iib , 8 ta yarador,
shun-
dan uchtasi kontuziya olgan edi. Skobelev dushmanning talafotini
2000 kishi deb hisoblaydi»'. Skobelev y o i-y o ia k a y barcha qishloq-
larga shafqatsizlarcha o i qo'yib, yer bilan yakson qilib, oldinga
siljib bordi. Ayniqsa u Andijon shahrining k o iin i ko‘kka sovurdi.
Uni beomon to ‘pga tutib, bombardimon qildirdi. Terentev bunday deb
yozadi: «Skobelev y o id a kelar ekan,
Kolpakovskiyga vaqt-soatini
ko'rsatm ay telegramma jo ‘natdi. Telegramma 7 fevralda egasiga
kelib tegdi. Unda Andijonda hamma narsa joyida ekanligini, aniq
m aium otlarga qaraganda, shahar to ‘pga tutilgan paytda xarobalar
orasida 20000 kishi halok bo igan lig i aytilgan edi»2. «Andijonliklar
1
Do'stlaringiz bilan baham: 
