O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

Likvidlik
deganda – garov predmetini sotish, moddiy boyliklarni qisqa 
muddat ichida real pul mablag‗lariga aylantirish imkoniyati tushuniladi. 

---

279 
Mol-mulkni garovga olish ro‗yxat bo‗yicha, O‗zbekiston 
Respublikasining ―Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish‖ 
haqidagi qonuniga muvofiq cheklovlarni hisobga olgan holda tanlab 
olinadi. 
Quyidagilarni garovga olish tavsiya etilmaydi: 

korxona hududi ichida joylashgan va qurilishning bevosita qizil 
chizig‗iga chiqish imkoni bo‗lmagan bino va inshootlar; 

foydalanishga yaroqsiz bino va inshootlar, mustaqil baholovchi 
tashkilot tomonidan eskirish darajasi 60 foizdan ko‗prog‗ini tashkil 
etilganligi belgilangan omonat imoratlar va obyektlar; 

umumiy yer maydonida joylashgan va turli mulkdorlarga tegishli 
bo‗lgan imoratlar; 

kadastr hujjatlari to‗plami mavjud bo‗lmaganida qurilishi 
tugatilmagan bino va inshootlar; 

mustaqil baholovchi tashkilot tomonidan eskirish darajasi 60 
foizdan ko‗prog‗ini tashkil etilganligi belgilangan mashina va uskunalar; 

majmuaning umumiy texnologik zanjiridan mustaqil ravishda 
foydalanish imkoniyatiga ega bo‗lmagan alohida uskuna; 

garovga kirmagan boshqa binolar bilan umumiy konstruksiyaviy 
unsurlarga ega inshootlar (masalan: asosiy bino bilan umumiy devorga 
ega imorat); 

o‗zining tarixiy, madaniy yoki boshqa qiymati tufayli, yoxud 
boshqa sabablarga ko‗ra garovga qo‗yilishi, davlat tasarrufidan 
chiqarilishi, xususiylashtirilishi va qaytarib olinishi mumkin bo‗lmagan 
mulk; 

qonunchilikka 
binoan 
undirilishi 
ta‘qiqlangan fuqarolar 
mulkining alohida turi. 
Muomaladagi tovarlar ko‗rinishida garov, shuningdek, yuridik 
shaxslarning kafilligi va sug‗urta kompaniyalarining loyihalarni 
ta‘minlash tizimidagi sug‗urta polislari ko‗rinishidagi ta‘minot kreditlar 
va ularga tenglashtirilgan bitimlar ta‘minotining 30 foizidan oshmasligi 
lozim. 

---

280 
Korxonalar guruhi
1
bo‗yicha 700,0 milliard so‗mdan ortiq yillik 
umumiy muomalaga ega korxonalarni qo‗llab-quvvatlash maqsadida, 
muomaladagi tovarlar ko‗rinishida garovni, shuningdek, yuridik 
shaxslarning kafilligi va sug‗urta kompaniyalarining kredit bitimlarini 
ta‘minlash tizimidagi sug‗urta polislari ko‗rinishidagi ta‘minotni kredit 
summasidan eng ko‗pi bilan 60 foizini qabul qilishga yo‗l qo‗yiladi. 
Bu jarayonda moliya muassasalaridan kredit olish maqsadida 
garovga qo‗yiladigan ko‗chmas mulkni adolatli va sifatli baholash 
muhim ahamiyat kasb etadi. Buning uchun O‗zbekiston Respublikasi 
―Baholash faoliyati to‗g‗risida‖gi 
q
onuniga, O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2006-yil 26-apreldagi PQ-335-sonli ―O‗zbekiston 
Respublikasi Davlat mulki qo‗mitasi faoliyatini takomillashtirishga doir 
chora-tadbirlar 
to‗g‗risida‖gi 
qaroriga 
muvofiq 
O‗zbekiston 
Respublikasi Davlat mulkini boshqarish davlat qo‗mitasi o‗zining 2006- 
yil 14-iyun 01/19-23-sonli qarori bilan O‗zbekiston Respublikasi Mulkni 
baholash milliy standarti (5-son MBMS) ―Ssuda, garov va qarz 
majburiyatlarini ta‘minlash uchun baholash‖ni qabul qildi. 
Ushbu Mulkni baholash milliy standarti ―Ssuda, garov va qarz 
majburiyatlarini ta‘minlash uchun baholash‖ (MBMS №5) O‗zbekiston 
Respublikasi ―Baholash faoliyati to‗g‗risida‖gi qonuni asosida ishlab 
chiqilgan va O‗zbekiston Respublikasida baholash faoliyatini me‘yoriy 
tartibga solishning elementi hisoblanadi. 
MBMS №5 ning maqsadi – ssuda, garov va qarz majburiyatlarini 
ta‘minlash uchun baholashlarning MBMS №4ga muvofiq o‗tkaziladigan 
moliyaviy hisobot uchun baholashdan farqlashni belgilashdir. MBMS № 
5 ishonchga asoslangan jismoniy shaxslarni va korxonalarni 
kreditlashdan farqli ravishda, muayyan qayd etilgan aktivlar ta‘minoti 
bilan moliyalashtirishni taqdim etadigan kredit muassasalari va boshqa 
tashkilotlarning topshirig‗iga binoan Baholovchi mulkni baholashni 
o‗tkazishi mumkin bo‗lgan chegaralarni belgilaydi. Baholovchining 
maslahatlari boshqa sohalarga ham taalluqli bo‗lishi mumkin, lekin 
1
korxonalar guruhi – bitta xo‘jalik yurituvchi sub'еktni bеvosita yoki bilvosita mulkiynazorat qilishga asoslangan 
munosabatlarga ega xo‘jalik yurituvchi sub'еktlar majmuidan iborat. 

---

281 
MBMS №5 faqat ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta‘minlash uchun 
baholashga tegishlidir.
Ko‗pgiina moliyalashtirish to‗g‗risidagi bitimlar muayyan aktivlar 
bilan ta‘minlanadi. Ssuda, garov yoki boshqa qarz majburiyati bo‗yicha 
qabul qilinadigan ta‘minlashning tushunchasi kengroq ta‘riflanishi 
mumkin. Ba‘zi holatlarda korxonaning o‗z kapitalining garovi, muayyan 
aktivlar ko‗rib chiqilmagan holda ta‘minot sifatida yuzaga chiqishi 
mumkin. Odatda, moliyalashtirish ta‘minoti sifatida muayyan aktivlarni 
baholashda Baholovchi bozor qiymati bilan ish ko‗radi. Ba‘zan, 
vaziyatga qarab, qonunchilikning qoidalariga va mulkni ta‘minot sifatida 
qabul qilinadigan tomonning talablariga bog‗liq holda, Baholovchi 
faoliyat yuritayotgan korxonaning qiymatini, tugatish qiymatini yoki 
qiymatning 
boshqa 
turlarini 
ko‗rib chiqishi mumkin, lekin 
moliyalashtirishni taqdim etadigan shaxslarni odatda bozor qiymati 
qiziqtiradi. 
Mulk obyektlari o‗zining joylashuviga, foydaliligiga, yoshiga, 
yaroqlilik darajasiga va boshqa omillarga ko‗ra farqlansa ham, 
baholashning asosiy tamoyillari o‗zgarmas bo‗lib qoladi. Baholovchilar 
obyektiv, tushunarli va foydalanuvchilarning ehtiyojlariga javob 
beradigan baholashni amalga oshirib, MBMS №5 ning qo‗llash 
sohasining doirasida baholashning tamoyillarini izchil qo‗llashi muhim 
bo‗ladi.
Odatda, MBMS № 5 Baholovchilardan maslahatlarni berish yoki 
kredit 
muassasasiga 
yoki 
boshqa 
qarz 
kapitalining 
yetkazib 
beruvchilarga hisobot taqdim etish talab etilgan, baholashning maqsadi 
ssuda, garov yoki qarz majburiyatlari bilan bog‗liq bo‗lgan barcha 
vaziyatlarda 
qo‗llana oladi. MBMS №5ni MBMS №2ning 
kengaytirilishi sifatida ko‗rib chiqish lozim.